Od banje na Paliću ostalo samo obećanje

Istovremeno kada su sredinom 19. veka nastajali Karlove Vari, Marijenbad (Marijanske lazne) ili Rogaška Slatina, na obali Palićkog jezera, na rubu Austrougarske monarhije, gradile su se prve vile i letnjikovci i razvijao banjski turizam. Dok su evropski vršnjaci sada mondenska odredišta, palićke stare građevine propadaju, banje odavno nema, a samo izletište tavori uz obećanja političara da će ponovo dobiti stari sjaj.



Iz današnje perspektive nema ničeg neobičnog u izgradnji vila i letnjikovaca duž Velikog parka ili obale jezera, ali pre jednog i po veka to je bila ne samo privilegija imućnijeg sloja stanovništva, nego i dobra investicija. Palić je već tada bio označen kao banja čiji voda i vazduh imaju izuzetna lekovita svojstva.

- U 19. veku izdvojio se sloj stanovništva koji je sebi mogao da priušti da se odmori od uobičajenog načina života prebogatog uživanjima u hrani i piću i za njih su u kontinentalnom delu Evrope počela da se pripremaju odmarališta, banje, vazdušna lečilišta - objasnio je istoričar Mirko Grlica na predavanju "Najstarije palićke vile i njihovi vlasnici". - Gradski lekari dr Zomborčević i dr Kovač uradili su analizu vode i mulja na Palićkom jezeru i pokazali njegovu lekovitost, pa je počela i izgradnja Banje Palić.

Revolucija iz 1848/49. godine zaustavila je nakratko izgradnju, ali odmah po njenom završetku podižu se prvi spratni hotel, trščare sa hladnim i toplim kupatilom, restoran "Mala gostiona"... Gostiju je bilo sve više i tako je počeo razvoj turizma na Paliću.

Prvu vilu podigao je 1873. godine Alojzije Poljaković, gimnazijski profesor, ali i prilično bogat zemljoposednik i vešt kalemar. Objekat je bio namenjen porodici, ali je imao i 16 soba za izdavanje.

Vilu iza koje se nalazio prvi teniski teren podiže i Vilhajm Konen, jedan od najbogatijih Subotičana i vlasnika klanice "Konen i Hartman".

U današnjem Parku narodnih heroja luksuzne kuće za odmor podigli su i veleposednička porodica Krumes iz Crvenke, italijanski bogataš Lorenco Falcione i preduzimljiva udovica Klara Majoroš.

- Ovi letnjikovci, sa sobama i apartmanima za odmor bogatog življa, činili su jezgro banje Palić - dodaje Grlica. - Međutim, pravi turistički život počinje sa izgradnjom saobraćajne infrastrukture, prvenstveno železnice, koja od 1869. godine povezuje Segedin, Palić, Suboticu i Sombor sa ostatkom Austrougarske monarhije. Kako je 1897. godine uveden tramvaj, Subotičani masovnije dolaze na Palić i od tada su i siromašniji slojevi društva mogli da se odmaraju i kupaju na delu plaže gde se nije naplaćivao pristup.