Turkmenbashi kaže:
Po zavetu predaka
VELIKA narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori, izabrana slobodnom voljom narodnom i okupljena u Podgorici 11. novembra 1918, takođe je bila za ujedinjenje sa Srbijom, te 26. novembra izjavljuje:
�1. Srpski narod u Crnoj Gori jedne je krvi, jednoga jezika i jednih težnji, jedne vjere i običaja s narodom koji živi u Srbiji i drugim srpskim krajevima. Zajednička im je slavna prošlost, kojom se oduševljavaju, zajednički ideali, zajednički narodni junaci, zajednička patnja, zajedničko sve što jedan narod čini narodom...�
U dužoj preambuli ističu se vekovne veze crnogorskog i srpskog naroda, još od dinastije Nemanjića, pa kroz ceo srednji vek i noviju istoriju, naglašavajući da je �srpska Velika Narodna Skupština u Crnoj Gori, vjeran tumač želje i volje cjelokupnog srpskog naroda u njoj, vjerna istorijskim predanjima i zavjetima svojih predaka, koji su se za njih vjekovima hrabro borili�.
�2. Ekonomski interesi Crne Gore, nerazdvojno su vezani za Srbiju i ostale srpske krajeve. Odvojena od njih, a pri tom po samoj prirodi zemljišta najsiromašniji kraj, možda, u cijelom svijetu, ona ne bi imala nikakvih uslova za samostalan život, ona bi bila unaprijed osuđena na smrt...
3. Politički interesi, takođe, iziskuju ujedinjenje. Pored velike ujedinjene Jugoslavije, kakav bi bijedan politički značaj imala malena, slaba, sirotna Crna Gora, mislimo nije potrebno naročito isticati.
Dakle, svi navedeni razlozi rječito govore da je jedini spas našeg naroda u ujedinjenju. Ujedinjenje ili smrt danas je i opšti poklič koji odjekuje širom naše zemlje: ujedinjenje traži cjelokupni srpski narod u Crnoj Gori. Ujedinjenje ne želi i neće jedino dosadašnja crnogorska dinastija...�
Pošto se u Odluci navodi da su im zajednički ekonomski i politički interesi sa Srbijom i srpskim narodom, Velika narodna skupština, posle poimeničnog glasanja svih poslanika, donosi sledeću odluku:
�1. Da se kralj Nikola I Petrović Njegoš i njegova dinastija zbaci sa crnogorskog prijestola.
2. Da se Crna Gora s bratskom Srbijom ujedini u jednu državu pod dinastijom Karađorđevića, te tako ujedinjena stupa u zajedničku Otadžbinu našeg troimenog naroda Srba, Hrvata i Slovenaca.
3. Da se izabere Izvršni Narodni Odbor od 5 lica, koji će rukovoditi poslovima, dok se ujedinjenje Srbije i Crne Gore ne privede kraju, i
4. Da se o ovoj skupštinskoj odluci izvijeste: bivši kralj Crne Gore Nikola Petrović, Vlada Kraljevine Srbije, prijateljske Sporazumne Sile i sve neutralne države�!
Odluku su potpisali predsednik skupštine Savo Cerović, dva potpredsednika - Lazar Damjanović i Savo Fatić, šest
sekretara i 163, od ukupno 168, poslanika Crne Gore, zemlje koja je u to vreme bila među najmanjim državama u Evropi. Ova odluka je, u stvari, predstavljala akt prisajedinjenja Crne Gore Srbiji u jednu državu. Ali, kako su u to vreme Srbija i Crna Gora, ustavno bile nezavisne i suverene države, još važeći član 36. Ustava Knjaževine Crne Gore ukazuje:
�Državna oblast Knjaževine Crne Gore ne može se ni razdvajati ni otuđiti. Njene granice ne mogu se ni smanjiti, niti razmijeniti bez sporazuma Knjaza Gospodara sa Narodnom Skupštinom!�
Rezoluciji se usprotivio kralj Nikola Petrović, iako je u Programu Crnogorskog odbora za ujedinjenje, u Parizu 11. avgusta 1917. bila prihvaćena Krfska deklaracija, posebno stav koji ukazuje na jedan njen deo:
�Naš narod postavlja kao jednu nerazdvojnu celinu problem svog oslobođenja od Austro-Ugarske i njegovog ujedinjenja sa Srbijom i Crnom Gorom u jednu državu!�
Zvanična izjava Kraljevine Srbije o ovoj inicijativi Crne Gore nikad nije data, jer je shvaćena samo kao težnja i, svakako, ponuda. Neposredno zatim, delegacija od 18 članova, posle Podgoričke skupštine, otputovala je u Beograd, da pozdravi vladu Kraljevine Srbije i donose odluku o ujedinjenju.
U osnovi odluke Podgoričke skupštine bitna su dva elementa: prvi, radi se o ujedinjenju uz konstataciju da Crna Gora i Srbija �tako i ujedinjene stupe u zajedničku Otadžbinu našeg troimenog naroda Srba, Hrvata i Slovenaca�, i drugi, cilj nije bio ujedinjenje dve suverene države, već je sadržaj cilja širi - opšte ujedinjenje u novu državu, koja će se od 1. decembra 1918. zvati Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.
Narodno vijeće za Bosnu i Hercegovinu osnovano je 20. oktobra 1918, ali pošto su tamo izbili nemiri, između ostalog, i osnivanje tzv. Čehoslovačke legije, proaustrijski nastrojeni Hrvati, posebno general Sarkotić, vrhovni zapovjednik u BiH, predlažu oštre mere. Od toga se ipak odustaje, kako se ne bi �predstavljala zapreka Jugoslaviji koja se rađa�.
Srpska Vrhovna komanda je već 8. novembra opunomoćila generala Božidara Terzića, ranijeg ministra vojnog, za izvanrednog izaslanika u Bosni i Hercegovini i Dalmaciji. General Terzić je 15. novembra došao u Sarajevo, a glavni zadatak mu je bio da uredi saobraćaj, formira suvozemnu vojsku i flotu u Dalmatinskom primorju i da posreduje u političkim pitanjima, a posebno da prati želje za ujedinjenjem u novu državu.
S obzirom na to da su sva veća, u Hrvatskoj, Sloveniji, Dalmaciji, Bosni i Hercegovini, u Crnoj Gori, kao i u Vojvodini, izrazila želju za ujedinjenjem, to je svečani skup zakazan za 1. decembar.
(Nastaviće se)
Citat
