Dogodilo se na današnji dan

[Morpheus]

Na današnji dan, 30. maj

1431. U Ruanu na lomači spaljena francuska nacionalna heroina Jovanka Orleanka. Po nalogu Engleza pred crkvenim sudom optužena da je činila jeres i da je veštica. Rehabilitovana na reviziji procesa 1456, odlukom pape Benedikta XV 1920. proglašena za sveticu.

1498. Kristofer Kolumbo sa šest brodova isplovio iz španske luke Sanlukar na treće putovanje u Novi svet. Tokom tog putovanja otkrio Trinidad i obale Južne Amerike, odnosno stigao do ušća reke Orinoko u Atlantski okean.

1536. Engleski kralj Henri VIII venčao se s trećom ženom Džejn Sejmor, 11 dana po pogubljenu njegove druge žene Ana Bolen.

1593. U tuči u jednoj londonskoj kafani ubijen Kristofer Marlou, najznačajniji engleski dramski pisac renesanse pre Šekspira.

1640. U Antverpenu umro flamanski barokni slikar Peter Paul Rubens. Njegovo delo imalo ogroman uticaj na evropsko slikarstvo. Kao uglednom građaninu poveravane mu diplomatske misije u Parizu, Londonu i Madridu.

1744. Umro engleski pesnik i satiričar Aleksander Poup.

1778. Umro francuski filozof, pisac i istoričar Fransoa Volter, jedan od najznačajnijih mislilaca evropskog prosvetiteljstva u XVIII veku.

1814. Rođen ruski revolucionar anarhist Mihail Aleksandrovič Bakunjin. Zbog širenja liberalnih ideja ruski Senat ga 1844. lišio plemićke titule i osudio na robiju u Sibiru. Uspeo da pobegne na zapad Evrope i nastavio revolucionarne aktivnosti.

1848. SAD i Meksiko ratifikovali sporazum iz februara 1848, posle poraza Meksikanaca u američko-meksičkom ratu. Za naknadu od 15 miliona dolara u sastav SAD ušle meksičke teritorije Novi Meksiko i Kalifornija i delovi Nevade, Jute, Arizone i Kolorada.

1876. Zbačen turski sultan Abdul Azis, na presto stupio njegov nećak Murat V. Murat V svrgnut nekoliko meseci kasnije i stavljen u doživotni pritvor u jednu carigradsku palatu.

1909. Rođen američki klarinetist i kompozitor Beni Gudmen, najpopularniji džez-muzičar tridesetih godina, "kralj svinga". Svirao i sa simfonijskim orkestrima, najčešće dela Bele Bartoka i Arona Koplenda.

1912. Umro američki pilot i konstruktor aviona Vilbur Rajt, pionir avijacije. 1903. s bratom Orvilom izveo prvi let avionom u istoriji vazduhoplovstva.

1913. U Londonu zaključen mirovni ugovor članica Balkanskog saveza, odnosno Bugarske, Srbije, Crne Gore i Grčke, i Turske, kojim je okončan I balkanski rat. Turska tim ugovorom izgubila sve balkanske posede, na evropskom tlu ostao joj Carigrad sa okolinom.

1918. Umro ruski filozof Georgij Valentinovič Plehanov. 1883. u Ženevi osnovao prvu rusku marksističku grupu Oslobođenje rada, koja je početkom devedesetih usko sarađivala s Lenjinom. Plehanov se kasnije kritički odnosio prema taktici boljševika i, smatrajući da Rusija nije dovoljno sazrela za socijalizam, Oktobarsku revoluciju ocenio kao kobnu grešku.

1942. Britansko ratno vazduhoplovstvo s 1.047 aviona bombardovalo nemački grad Keln, u II svetskom ratu.

1956. Jugoslovenska državno-partijska delegacija s Josipom Brozom Titom na čelu doputovala u SSSR, u prvu posetu posle smrti Staljina i raskida s Moskvom 1948.

1960. Umro ruski pisac Boris Leonidovič Pasternak, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1958. Najveći uspeh kod publike i književne kritike doneo mu roman "Doktor Živago", objavljen u inostranstvu, posle čega je Pasternak izbačen iz ruskog Saveza pisaca. U SSSR-u "Doktor Živago" štampan 1988.

1961. Iz zasede ubijen dominikanski diktator Rafael Truhiljo.

1973. Zapadna Nemačka i Čehoslovačka postigle dogovor o normalizaciji odnosa, posle 32 godine dugog prekida.

1980. Papa Jovan Pavle II stigao u Pariz, u prvu posetu nekog pape Francuskoj od 1814.

1992. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija usvojio rezoluciju 757, kojom su Jugoslaviji, zbog umešanosti u rat u Bosni i Hercegovini, uvedene sankcije koje podrazumevaju ekonomsku blokadu i prekid svih naučnih, kulturnih i sportskih veza sa svetom.

1992. U Beogradu, ispred Jugoslovenskog dramskog pozorišta nekoliko stotina dramskih umetnika jednosatnim ćutanjem protestovalo protiv rata u SFRJ i saosećanje sa svim žrtvama.

1994. Umro srpski nuklearni fizičar i hemičar Pavle Savić, profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1971. do 1981. Doprineo razvoju procesa nuklearne fisije.

1995. Rusija formalizovala odnose s NATO-om, ali ponovila upozorenje da bi širenje zapadnog vojnog saveza na istok Evrope moglo da podeli kontinent.

1998. U severnoj avganistanskoj provinciji Tahar u zemljotresu poginulo najmanje 3.000 ljudi.

1999. U vazdušnim udarima NATO-a na Jugoslaviju pogođen senatorijum u Surdulici. Poginulo 20 osoba.

1999. U juranjavi posle rok-koncerta u Minsku poginule 54 osobe. Jurnjava nekoliko hiljada mladih počela kada su pokušali da se sklone u podzemnu železnicu od iznenadne oluje.

2000. Vojna komanda na Fidžiju proglasila vanredno stanje da bi okončala krizu koju su izazvali pobunjenici držeći premijera i grupu vladinih službenika kao taoce.

2001. Na poslednjem suđenju u Nemačkoj za zločine u II svetskom ratu, bivši oficir SS-a i nadzornik u koncentracionom logou Terezijenštat, 89 godina star Anton Malot, osuđen na doživotni zatvor zbog ubistva tri i pokušaja ubistva četvrtog zatvorenika jevrejske nacionalnosti na svirep način.

2003. Savet bezbednosti UN odobrio slanje mirovnih trupa u severoistočnu provinciju Ituri u Kongu radi uspostavljanja mira i sigurnosti u regionu, narušenih nasiljem između etničkih milicija. EU odobrila odlazak oko 1.400 svojih trupa u tu zemlju.

2004. Izraelski nuklearni naučnik Mordekaj Vanunu izjavio da je izraelska invazija na Liban 1982. uticala na njegovu odluku da 1986. progovori o tajnom nuklearnom vojnom programu njegove zemlje. On je tada britanskom novinaru Piteru Hounamu dao fotografije izraelskog nuklearnog reaktora koje je objavio Sandej tajms iz Londona. Agenti Mosada uhapsili Vanunua u Rimu i prebacili u Izrael, gde je osuđen na 18 godina zatvora zbog izdaje.

[Morpheus]

Na današnji dan, 31. maj

1594. Umro je italijanski slikar Đakopo Tintoreto, jedan od najvećih majstora 16. veka, čuven po veštini postizanja izuzetnih svetlosnih efekata bojom ("Tajna večera", "Poslednji sud") .

1740. Umro je pruski kralj Fridrih Vilhelm Prvi. Diplomatskim i ratnim poduhvatima značajno je proširio i ojačao zemlju. Nasledio ga je sin Fridrih Drugi Veliki.

1793. Hapšenjem žirondinaca u Francuskoj je počela vladavina jakobinskog terora.

1809. Na brdu Čegar kod Niša u Prvom srpskom ustanku poginuo je srpski vojvoda Stevan Sinđelić. Da bi zaustavio Turke koji su prodrli u srpsko utvrđenje, on je zapalio skladište municije i izazavo eksploziju u kojoj su poginuli srpski i turski vojnici. Turci su glave srpskih ustanika ugradili u Ćele-kulu.

1809. Umro je austrijski kompozitor Jozef Hajdn. Napisao je više od 100 simfonija, više gudačkih kvarteta, klavirskih sonata, a prema njegovom "Carskom kvartetu" nastala je himna Austrije ("Simfonija rastanka", "Oksfordska simfonija", oratoriji "Stvaranje sveta", "Godišnja doba").

1819. Rođen je američki pisac Volt Volter Vitmen, jedan od najznačajniji pesnika američke književnosti, čija je zbirka pesama "Vlati trave" imala presudan uticaj na moderno pesništvo. Neshvaćen od savremenika u svojoj zemlji, prvo priznanje dobio je od engleskih "prerafaelista" i pokreta za "slobodan stih" (vers libre) u francuskoj poeziji.

1859. Počeo je da radi veliki sat (Big Ben) na kuli britanskog parlamenta u Londonu.

1902. Mirom u Verenigingu završen je britansko-burski rat u kojem su poginula 5.774 Britanca i najmanje 4.000 Bura.

1910. Ujedinjenjem britanskih kolonija Natal, Transval i Rt Dobre Nade, osnovana je Južnoafrička unija sa statusom britanskog dominiona.

1924. Kina je priznala SSSR.

1930. Rođen je američki filmski glumac, režiser i producent Klint Istvud. Karijeru je počeo ulogama u italijanskim "špageti-vesternima" Serđa Leonea (Sergio), da bi potom postao zvezda Holivuda i uspešan režiser ("Za šaku dolara", "Prljavi Hari").

1931. U Bahreinu je pronađena nafta - prvo nalazište petroleja u nekoj arpaskoj zemlji.

1938. Prvi put je prikazan film na televiziji. Bio je to film "Povratak Skarlet Pimpernel" koji je prikazala američka televizijska kuća NBC.

1939. Danska je s Nemačkom potpisala pakt o nenapadanju. U aprilu naredne godine nemačke trupe okupirale su Dansku.

1961. Južna Afrika je proglasila republiku s predsednikom Čarlsom Robertsom Svartom na čelu i napustila Britanski komonvelt.

1962. U Izraelu je obešen nemački ratni zločinac Adolf Ajhman, šef Gestapoa, nakon što je sud utvrdio da je kriv za smrt nekoliko miliona Jevreja u Drugom svetskom ratu.

1970. U zemljotresu jačine 7,9 Rihterove skale u Peruu poginulo je više od 70.000, a 600.000 ljudi ostalo je bez domova. Potpuno su razoreni gradovi Jungaj, Huares i Čimbote.

1991. U Lisabonu je potpisan mirovni sporazum o Angoli, kojim je posle gotovo 16 godina okončan građanski rat.

1992. U organizaciji Centra za antiratnu akciju održane su u Beogradu demonstracije više desetina hiljada građana koji su nošenjem crnog flora dugog 1.300 metara izrazili svoje saućešće sa žrtvama rata u Bosni i Hercegovini.

1996. Bosanski Hrvat Dražen Erdemović priznao je pred Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu da je učestvovao u masovnim pogubljenjima Muslimana u Srebrenici. To je bilo prvo priznanje krivice pred Haškim tribunalom.

1997. Ukrajina i Rusija potpisale su sporazum o strateškom partnerstvu.

2001. Agent FBI, veteran Robert Hansen, optužen za špijunažu, izjavio je da nije kriv. Američka vlada optužila je Hansena da je 15 godina prenosio strogo poverljive informacije Moskvi za sumu od 1.400.000 dolara i određenu količinu dijamanata.

2003. U gradu Marfiju u severnoj Karolini uhapšen je Erik Robert Rudolf osumnjičen za postavljanje bombi na klinici za abortuse, u noćnom klubu za homoseksualce, kao i u Atlanti, tokom Olimpijade 1996. godine.

2003. Sletanjem na aerodrom Šarl de Gol u Parizu, supersonični avion "Konkord" francuske kompanije Er Frans obavio je svoj poslednji let. Četiri takva aviona biće izložena u muzejima u Francuskoj, a peti na tom pariskom aerodromu.

2005. "Vašington poust" je potvrdio da je bivši zamenik direktora FBI Mark Ferlt bio poverljivi izvor koji je tim novinama dostavio informacije koje su dovele do afere Votergejt i ostavke predsednika SAD Ričarda Niksona 1974. godine.

2007. Uhapšen je haški optuženik, penzionisani general Vojske Republike Srpske Zdravko Tolimir i isporučen Haškom tribunalu, pred kojim je optužen za zločine nad Muslimanima u Srebrenici i Žepi 1995. godine.

[Morpheus]

Na današnji dan, 1. jun

1198. Vizantijski car Aleksije Andjeo dozvolio je srpskom velikom županu Stefanu Nemanji i njegovom sinu monahu Savi da na ruševinama Hilandariona podignu novi manastir. Srpski manastir Hilandar, koji su njih dvojica osnovala na mestu na kojem su se nalazile ruševine starijeg grčkog manastira, postao je riznica izuzetnog kulturno-istorijskog i umetničkog blaga. Hilandar je prema svojevrsnoj hijerarhiji unutar Svete Gore svrstan u grupu od pet najbitnijih svetogorskih manastira.

1479. Osnovan je univerzitet u Kopenhagenu.

1780. Rođen je pruski general Karl Marija fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u delu "O ratu". Ova njegova knjiga smatra se klasičnim delom na temu veštine ratovanja. Zbog neslaganja s politikom vodećih krugova Pruske prema francuskom caru Napoleonu I, protiv kojeg se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. nalazio se u službi Rusije.

1804. Rođen je ruski kompozitor Mihail Ivanovič Glinka, tvorac ruskog nacionalnog stila. Autor je prve ruske nacionalne opere "Život za cara". Prvobitni naziv je navodno bio "Ivan Susanjin", ali je, prema želji cara Nikolaja I preimenovana. Prema istoimenoj poemi Aleksandra Puškina, napisao je libreto za operu "Ruslan i Ljudmila". Ostala dela: fantazija "Kamarinskaja" (na teme iz ruskih narodnih pesama), španske uvertire "Aragonska hota", "Noć u Madridu", kamerna muzika, romanse, crkvena muzika, solo pesme.

1839. Srpski knjaz Miloš Obrenović abdicirao je u korist sina Mihaila i napustio Srbiju, okončavši prvu vladavinu koju je kao vođa Drugog srpskog ustanka započeo 1815. Otišao je zbog sukoba sa starešinskim slojem koji je zahtevao učešće u vlasti, pod maskom zakonitosti. Pod pritiskom Miletine bune, 3. februara 1835. donet je naglašeno liberalni Sretenjski ustav, ali ga je Knjaz zbog protivljenja Rusije, Austrije i Osmanskog carstva sa zadovoljstvom suspendovao već u martu 1835. Krajem 1838. turski sultan je izdao Hatišerif prema kojem je s knjazom vlast delio Sovjet, što Milošu nikako nije odgovaralo. Posle neuspelog mirenja sa ustavobraniteljima morao je da napusti zemlju, u koju se vratio 1859, posle odluke Svetoandrejske skupštine 1858. o zbacivanju kneza Aleksandra Karadjordjevića. Vladao je Srbijom do smrti 1860.

1878. Rođen je engleski pisac Džon Mejsfild. Suptilan poeta koji je često prikazivao grubost i sirovost života. Pisao je i dramska dela u rimovanom dvostihu. Dela: pesme "Balade s mora", "Soneti", "Večno milosrdje", "Polja zelenkada", "Lis Rejnard", drame "Veliki petak", "Kralj Filip".

1879. Knez Milan Obrenović je doneo ukaz o uspostavljanju počasnog konzulata Srbije u Njujorku. Za počasnog konzula imenovan je tada Gerhard Jansen. Kao datum uspostavljanja potpunih diplomatskih odnosa između Srbije i SAD uzima se 1. februar 1881. Tog dana je američki diplomata Džon Kason odgovorio srpskom ministru Hristiću da je njegova vlada "sa velikim zadovoljstvom prihvatila kao izraz prijateljskih osećanja Vlade Srbije njenu želju da u Beogradu ima predstavnika Sjedinjenih Američkih Država".

1880. U SAD je instalirana prva javna telefonska kabina u svetu, u zgradi "Jejl banke" u Nju Hejvnu.

1911. Fudbalska reprezentacija Kraljevine Srbije održala je prvu međunarodnu utakmicu. Reprezentacija je tada poražena od zagrebačkog kluba HAŠK.

1926. Rođena je američka filmska glumica Norma Džin Mortenson, poznata kao Merilin Monro, jedan od najvećih erotskih simbola u istoriji filma. Od nje je holivudska filmska industrija stvorila mit. Godine 1962. okončala je život samoubistvom. Filmovi: "Džungla na asfaltu", "Nijagara", "Majmunska posla", "Autobuska stanica", "Muškarci vole plavuše", "Reka bez povratka", "Sedam godina vernosti", "Neki to vole vruće".

1941. Nemci su osvojili Krit i zarobili 13.000 britanskih vojnika, čime su obezbedili važnu bazu za operacije na Bliskom Istoku i u Severnoj Africi. Osnovna namera nemačkog vojnog vrha bila je da se onemogući nesmetana kontrola Sredozemlja od strane Britanaca.

1943. Nemački lovci su oborili britanski avion, usmrtivši sve putnike, uključujući engleskog pozorišnog i filmskog glumca i reditelja Leslija Hauarda, dvojnika britanskog premijera Vinstona Čerčila. Nemci su bili uvereni da je u avionu oborenom iznad Biskajskog zaliva, na letu od Lisabona ka Irskoj, bio Čerčil. Hauard je bio poznat po izuzetno suptilnoj glumi. Filmovi: "Romeo i Julija", "Pigmalion", "Prohujalo sa vihorom", "Intermeco".

1944. Jugoslovenski kralj Petar II Karađorđević je, pod pritiskom britanskog premijera Vinstona Čerčila, odstranio iz izbegličke vlade sa sedištem u Londonu vođu četnika (Jugoslovenska vojska u Otadžbini) Dražu Mihailovića i potpisao ukaz o imenovanju za predsednika vlade Ivana Šubašića (bana Hrvatske). Time je otvoren put za stvaranje jugoslovenske koalicione vlade, na osnovu sporazuma Josipa Broza Tita i Ivana Šubašića.

1946. Pogubljen je rumunski diktator Jon Antonesku, tokom Drugog svetskog rata saveznik nacističke Nemačke. Po dolasku na vlast 1940. prisilio je na abdikaciju rumunskog kralja Karola II Hoencolerna - koji je 1938. takodje zaveo profašističku diktaturu i priključio zemlju Trojnom paktu.

1948. Umro je srpski političar i pisac Jaša Prodanović, član Srpske akademije nauka i umetnosti. U kraljevini Srbiji bio je ministar prosvete i ministar privrede, a posle Drugog svetskog rata potpredsednik vlade FNRJ. Kao ministar privrede izborio je 1910. u skupštini usvajanje Zakona o radnjama, kojim su stvorene radničke i druge komore i uvedeno zaštitno radno zakonodavstvo. S Ljubom Stojanovićem osnovao je 1921. Republikansku stranku, koju je predvodio do smrti 1948. Uredjivao je više časopisa ("Narodna misao", "Odjek", "Glasnik Profesorskog društva"), priredio dve antologije narodnih pesama i pripovedaka i celokupna dela Jovana Jovanovića Zmaja, Jove Ilića, Svetislava Vulovića i Laze Lazarevića. Ostala dela: "Ustavni razvitak i ustavne borbe u Srbiji", "Vuk Karadžić i Miloš Obrenović", "Istorija političkih stranaka i struja u Srbiji", "Naši i strani", "Naša narodna književnost".

1969. Kandidat degolista Žorž Pompidu pobedio je na predsedničkim izborima u Francuskoj posle ostavke Šarla de Gola.

1973. Grčki predsednik vlade Georgios Papadopulos proglasio je i formalno republiku. Poslednji grčki kralj Konstantin II, koji se nalazio na čelu Grčke od 1964. do 1967, napustio je zemlju 1967, nekoliko meseci posle uvodjenja vojne uprave, i proglašenje republike 1973. je više bio formalni čin. Vojna vlada u Grčkoj smatrala je kralja odgovornim za veliku krizu u kojoj se nalazila zemlja, tako da je monarhiju u Grčkoj ukinula jedna izrazito desna vojna uprava.

1973. Britanski Honduras promenio je naziv u Belize.

1987. U eksploziji bombe podmetnute u helikopter kojim se prevozio iz Bejruta u Tripoli ubijen je libanski premijer Rašid Karami.

1990. Predsednici Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Država Mihail Gorbačov i Džordž Buš potpisali su sporazum o okončanju proizvodnje hemijskog oružja i uništavanju stokova tog oružja do kraja 1992.

1994. Armando Kalderon Sol postao je prvi predsednik Salvadora posle okončanja gradjanskog rata koji je više od decenije potresao tu centralnoameričku zemlju.

1996. Ukrajina je, odlukom predsednika Leonida Kučme I nacionalnog parlamenta, postala zemlja bez nuklearnog oružja, prebacivši poslednje rakete s nuklearnim glavama u Rusiju.

1999. Poginuo je general-pukovnik Vojske Jugoslavije pilot Ljubiša Veličković, pomoćnik načelnika Štaba Vrhovne komande Ratnog vazduhoplovstva i Protivvazdušne odbrane, u trenutku dok je obilazio jedinice na prvoj liniji odbrane, tokom agresije NATO pakta na Srbiju (SRJ). Obavljao je sve letačke i najodgovornije komandne dužnosti u RV i PVO JNA i VJ.

2001. Prema zvaničnoj verziji, nepalskog kralja Birendru, kraljicu Aišvarju i šest drugih članova kraljevske porodice ubio je u kraljevskoj palati prestolonaslednik Dipendra, koji je potom izvršio samoubistvo.

2004. Šiitski musliman Ijad Alavi imenovan je za predsednika prelazne vlade u okupiranom Iraku.

2005. Holandski glasači odbacili su na referendumu Predlog Ustava Evropske unije.

2007. Svih 30 putnika utopilo se nakon što se prevrnuo brod koji se kretao ka ostrvu Kjati na jezeru Viktorija u Ugandi.

2008. Umro je Tomi (Josef) Lapid, bivši izraelski ministar pravde i novinar. Rodjen je u Srbiji, u Novom Sadu, 1931. kao Tomislav Lampel. Bio je novinar u tiražnom "Maarivu", a docnije postaje direktor nacionalne izraelske RTV, od 1979. do 1984. Lapid je bio ministar pravde u vladi Arijela Ssarona, ali je njegova partija napustila vladajuću koaliciju 2004. zbog protivljenja preteranom finansiranju verskih institucija. Predsedavao je bordom direktora Memorijalnog centra Jad Vašem. Pisao je i literarna i dramska dela, pa i kuvare i vodiče za turiste.

2008. Umro je Iv Sen Loran, jedna od najistaknutijih ličnosti sveta mode. Imao je samo 21 godinu kada je izabran, nakon smrti Kristijana Diora 1957. za njegovog naslednika, što je bila posledica prethodne uspešne saradnje. Početkom 60-tih 20 v. osniva sopstvenu kuću visoke mode. Loran je bio prvi dizajner koji je, 1966. plasirao nov koncept luksuzne ženske konfekcije ("Leva obala") namenjene širem tržištu.

[Morpheus]

Na današnji dan, 2. jun

1624. Rođen poljski vojskovođa i kralj Jan III Sobjeski. Oslobodio Beč turske opsade 1683. i sprečio dalji prodor Turaka u srednju Evropu. Slavljen kao spasilac Evrope i njene kulture.

1740. Rođen francuski pisac Donasjen Alfons Fransoa de Sad, poznat kao Markiz de Sad. Njegovi romani smatraju se patološkom pornografijom, ali i delima koja ruše ustaljene društvene norme. Od njegovog prezimena potiče izraz sadizam.

1771. Rusija u ratu s Turskom preuzela poluostrvo Krim.

1790. U Novom Sadu otvorena prva knjižara. Vlasnik Emanuel Janković štampao u svojoj štampariji i prvi katalog knjiga.

1840. Rođen engleski pisac Tomas Hardi. Važio za najboljeg engleskog pisca svog vremena, ali zbog slobodoumnog stava o ljubavi i braku dolazio u sukob s društvenim konvencijama.

1857. Rođen engleski kompozitor i violinista Edvard Vilijam Elgar. Njegova dela znatno doprinela obnovi engleske muzike na prelazu u XX vek.

1882. Umro italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi, vođa pokreta za nezavisnost i ujedinjenje Italije. Legendarnim pohodom sa svojim dobrovoljcima, 1.000 crvenih košulja, 1860. oslobodio Siciliju vlasti Burbona i u septembru trijumfalno ušao u Napulj. Izabran za poslanika Rima 1874, ali odbio počasti kralja Viktora Emanuela, odnosno titule vojvode i maršala.

1904. Rođen američki olimpijski šampion i filmski glumac Džoni Vajsmiler. Prvi uspeo da 100 metara prepliva za manje od minut. Osvojio tri zlatne medalje na Olimpijskim igrama 1924. i dve 1928. Poznatiji kao tumač glavne uloge u filmovima o Tarzanu.

1924. Kongres SAD priznao državljanstvo Indijancima, starosedeocima na teritoriji na kojoj su stvorene SAD.

1940. Rođen grčki kralj Konstantin II, poslednji monarh Grčke. Krunu nasledio od oca Pavla I, 1964, a tri godine kasnije, kada je vojna hunta preuzela vlast u Grčkoj, primoran da ode u izgnanstvo. Vojne vlasti 1973. ukinule monarhiju.

1946. Italijani se na referendumu izjasnili za republiku i odbacili monarhiju Savojske dinastije.

1949. Država Transjordanija promenila naziv u Hašemitska Kraljevina Jordan.

1953. Engleska kraljica Elizabeta II krunisana u Vestminsterskoj katedrali u Londonu. Prvo krunisanje koje je prenosila televizija.

1955. Jugoslovenski i sovjetski lider Josip Broz Tito i Nikita Hruščov potpisali Beogradsku deklaraciju, kojom su normalizovani odnosi SFRJ i SSSR, narušeni rezolucijom Informbiroa 1948.

1965. U eksploziji mine u japanskom rudniku uglja blizu Fukuoke poginulo najmanje 200 rudara.

1966. Američki vasionski brod Servejer izveo prvo uspešno meko spuštanje na Mesec i počeo da šalje prve slike Mesečeve površine.

1969. U sudaru australijskog nosača aviona Melburn i američkog razarača Frenk E. Evans u Južnokineskom moru poginula 74 američka mornara.

1979. Papa Jovan Pavle II stigao u Poljsku, u prvu posetu nekog pape jednoj komunističkoj zemlji.

1983. SSSR sa satelita u Zemljinoj orbiti lansirao novu vasionsku sondu za istraživanje Venere.

1987. Umro španski gitarista Andres Segovija. Proslavio se interpretacijama klasične muzike na gitari. Za taj instrument transkribovao kompozicije Baha i Hendla.

1992. Danci se na referendumu izjasnili protiv Mastrihtskog ugovora Evropske unije.

1993. Na prvim slobodnim izborima u Burundiju Melhior Ndadaje pobedio vojnog predsednika Pjera Bujoju, čime je u toj afričkoj zemlji prvi put neki pripadnik većinskog plemena Hutu postao šef države.

1997. Timoti Makvej proglašen krivim za podmetanje bombe u federalnu zgradu u Oklahoma Sitiju 1995, kada je poginulo 168 ljudi. Makvej osuđen na smrt i pogubljen na električnoj stolici 10. juna 2001.

1997. Umrla američka teniserka Jelen Jakobs. Tokom karijere osvojila četiri američke titule u singlu, a Vimbldon 1936, kada je proglašena prvom igračicom sveta.

1998. Srpska policija u Beogradu presrela i brutalno pretukla studente koji su krenuli prema zgradi Vlade Srbije kako bi protestovali zbog Zakona o univerzitetu.

1999. Žene Japana izborile se za pravo upotrebe pilula za kontracepciju, tri decenije pošto se pilula pojavila na Zapadu.

2000. Glavna tužiteljka Međunarodnog suda za ratne zločine u Hagu Karla del Ponte izjavila u Savetu bezbednosti Ujedinjenih nacija da nema osnova za pokretanje istrage o ratnim zločinima NATO-a tokom bombardovanja Jugoslavije 1999.

2001. Vlada Kolumbije i pobunjenici, pripadnici levičarskog pokreta FARC, potpisali sporazum kojim je dozvoljena prva razmena zatvorenika u 37 godina dugom ratu.

2002. Na referendumu u Švajcarskoj usvojen predlog za ublažavanje strogog zakona o abortusu kako bi zakonodavstvo u toj oblasti bilo približeno pravnoj regulativi drugih evropskih država.

2004. Umro bugarski operski pevač Nikolaj Giaurov.

2005. Umro Džordž Majkan, legendarni američki i svetski košarkaš i prva super zvezda NBA.

2008. Umro je legendarni američki ritam i bluz muzičar Bo Didli. Među njegovim hitovima su "I`m a Man", "Who Do You Love", i "Mona".

[Morpheus]

Na današnji dan, 3. jun

1098. Posle petomesečne opsade, krstaši u Prvom krstaškom ratu zauzeli grad Antiohiju.

1657. Umro engleski lekar Vilijam Harvi. Otkrio cirkulaciju krvi i funkciju srca kao pumpe.

1808. Rođen državnik SAD Džeferson Dejvis, predsednik Konfederacije Država Amerike za vreme Američkog građanskog rata. Posle poraza Konfederacije uhapšen, proveo dve godine u zatvoru.

1818. Završen poslednji britanski rat protiv Marata, Britanija stekla prevlast u Indiji.

1875. Umro francuski kompozitor Žorž Bize, autor opere "Karmen", koja se smatra remek-delom francuske i svetske opere. Prvo izvođenje te opere izazvalo skandal, potom postala jedno od najpopularnijih dela operske muzike.

1886. Rođen srpski političar i publicista Kosta Novaković, jedan od lidera Srpske socijaldemokratske partije, kasnije član Komunističke partije Jugoslavije i njen predstavnik u balkanskom sekretarijatu Kominterne. Nestao u staljinističkim čistkama 1938, odlukom sovjetskih državnih organa 1958. posmrtno rehabilitovan.

1889. Kraljevina Srbija od francuskog koncesionara preuzela upravljanje svojom železnicom.

1896. U Moskvi potpisan ugovor Rusije i Kine o nenapadanju u narednih 15 godina, Kina odobrila Rusiji korišćenje železnice u severnoj Mandžuriji.

1899. Umro Johan Štraus Mlađi, austrijski dirigent i kompozitor. Sa svojim orkestrom nastupao širom sveta, gostovao i u Beogradu.

1906. Rođena francuska pevačica i igračica američkog porekla Žozefina Beker, zvezda pariskih kabarea Foli Berže i Kazino de Pari. Borila se protiv rasizma, u Drugom svetskom ratu priključila se francuskom Pokretu otpora.

1924. Umro austrijski pisac Franc Kafka. Njegova dela, među njima roman "Proces" i pripovetka "Metamorfoza", imala presudan uticaj na književnost XX veka.

1926. Rođen američki pisac Alen Ginzberg. Njegova zbirka poezije "Urlik i druge pesme", iz 1956, smatra se najznačajnijim delom bitničkog pokreta pedesetih godina XX veka.

1940. Okončana evakuacija savezničkih snaga iz Francuske u Drugom svetskom ratu. Iz luke Denkerk brodovima evakuisano više od 337.000 britanskih, francuskih i belgijskih vojnika.

1959. Singapur proglašen autonomnom državom u sastavu Komonvelta, Britanci zadržali resore odbrane i inostranih poslova.

1963. Umro papa Jovan XXIII, poglavar Rimokatoličke crkve od 1958, protagonist reforme katoličke crkve i njenog prilagođavanja savremenom svetu. 1962. sazvao Drugi vatikanski koncil, koji je posle njegove smrti nastavio rad na crkvenim reformama.

1965. Američki astronaut Edvard Vajt izašao iz svemirskog broda Džemini 4 i tako postao prvi Amerikanac koji je šetao kosmosom, tri i po meseca posle ruskog kosmonauta Alekseja Leonova.

1968. U Beogradu, a potom i u drugim univerzitetskim centrima u Jugoslaviji, počele studentske demonstracije, prve u komunističkoj Jugoslaviji. Protest protiv privilegija komunističkih funkcionera, nezaposlenosti i ugrožavanja osnovnih demokratskih prava prekinut posle sedam dana pošto se studentima putem Televizije Beograd obratio predsednik SFRJ Josip Broz Tito, koji je podržao studente i obećao im brže rešavanje društvenih problema.

1973. Sovjetski supersonični avion "tupoljev 144" srušio se blizu Pariza tokom vazduhoplovne izložbe. Poginulo svih šest članova posade i sedam francuskih seljaka.

1989. Umro iranski verski vođa, ajatolah Ruholah Homeini. 1979, po zbacivanju šaha Mohameda Reze Pahlavija, vratio se iz izbeglištva u Iran, zahvaćen islamskom revolucijom. Pod njegovom vlašću prozapadni Iran pretvoren u militantnu versku republiku.

1989. U eksploziji gasovoda na Transsibirskoj železnici dignuta u vazduh dva putnička voza. Poginulo 575 ljudi, 600 povređeno.

1995. Ministri odbrane NATO-a i EU doneli odluku o stvaranju Snaga za brzo reagovanje u Bosni i Hercegovini, koje će štiti mirovne trupe Ujedinjenih nacija od napada bosanskih Srba.

1999. Predsednik Jugoslavije Slobodan Milošević prihvatio mirovni plan SAD, EU i Rusije koji su u Beograd doneli finski i ruski posrednici Marti Ahtisari i Viktor Černomirdin. Prihvatanje plana, koji je podrazumevao dolazak međunarodnih snaga na Kosovo, bio uslov za prestanak vazdušnih napada NATO-a na Jugoslaviju.

1999. Sazvano zasedanje novog parlamenta Nigerije, posle više od 15 godina okončana vladavina vojnim dekretima u toj najmnogoljudnijoj afričkoj zemlji.

2001. U 86. godini umro holivudski glumac Entoni Kvin.

2004. U specijalnom sudu u Sijera Leoneu počelo suđenje odgovornima za zločine tokom građanskog rata u toj zemlji, u kome je stradalo oko 200 ljudi. Sud osnovan dve godine ranije.

2006. Skupština Crne Gore usvojila Deklaraciju nezavisne Crne Gore, formalno proglašena obnova crnogorske državnosti.

2009. Umrla je američka pevacica Koko Tejlor, zvana "kraljica bluza", dobitnica brojnih nagrada za bluz musiku kao i nagrade Gremi 1984. godine.

[Morpheus]

Na današnji dan, 4. jun

1133. Nemački kralj Lotar II krunisan za rimskog cara, tokom pohoda na Rim, koji je preduzeo da u Rim vrati prognanog papu Inoćentija II.

1783. Francuski izumitelji, braća Etjen i Žozef Mongolfje, prvi put demonstrirali letenje balonom punjenim zagrejanim vazduhom.

1798. Umro italijanski avanturista Đovani Kazanova de Saingalt. Tokom burnog života bio sekretar kardinala, pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar, u istoriju ušao kao neumorni ljubavnik.

1831. Belgijski Kongres proglasio princa Leopolda iz dinastije Saks-Koburg za prvog monarha nezavisne Belgije.

1859. Rođen srpski slikar Paja Jovanović, predstavnik akademskog realizma, član Srpske akademije nauka i umetnosti, prvi srpski slikar koji je stekao evropsku reputaciju.

1867. Rođen finski maršal i državnik Karl Gustav Emil fon Manerhajm, predsednik Finske od 1944. do 1946. Prema njegovoj zamisli između dva svetska rata izgrađena Manerhajmova linija odbrane prema SSSR, duž sovjetsko-finske granice.

1916. Kod Ljvova, u I svetskom ratu, počela ofanziva ruskog generala Alekseja Brusilova, koja je značajno olakšala položaj saveznika na zapadnom fronut i u Italiji. Brusilov u avgustu potukao trupe sila Osovine i zarobio oko 400.000 vojnika.

1920. U dvorcu Trijanon kod Pariza sile Antante, posle I svetskog rata, potpisale mirovni ugovor s Mađarskom i oduzele joj teritorije koje je držala u okviru Austro-Ugarske. Oko 3,5 miliona Mađara ostalo van matične zemlje, najviše u Rumuniji.

1941. U izbeglištvu u Holandiji umro Fridrih Vilhelm II, pruski kralj i nemački car. Sprovodio politiku ekspanzije Nemačke preko Balkana na Bliski i Srednji istok i učvršćivanja kolonijalnih poseda. U novembru 1918. primoran da abdicira.

1942. Počela četvorodnevna bitka za pacifička ostrva Midvej, u kojoj su Amerikanci naneli prvi ozbiljan poraz Japancima u II svetskom ratu.

1943. Vojnim pučem zbačen predsednik Argentine Ramon Kastiljo.

1944. Savezničke trupe ušle u Rim, u II svetskom ratu.

1946. General Huan Peron izabran za predsednika Argentine. Oboren vojnim pučem 1955, potom živeo u egzilu. U zemlju se vratio 1973, kada je formirana peronistička vlada Hektora Kampore i ponovo izabran za predsednika. Posle njegove smrti 1974. položaj predsednika preuzela njegova supruga Izabela Peron.

1971. Umro mađarski marksista i književni kritičar Đerđ Lukač. Ministar u vladi Imrea Nađa 1956, po njegovom padu privremeno proteran u Rumuniju. Kasnije se povukao iz javnog života.

1989. Kineske vlasti tenkovima rasturile studentske demonstracije na pekinškom trgu Tjenanmen na kojima je tražena demokratizacija zemlje. Prema zvaničnim podacima, poginulo 300 osoba, 7.000 povređeno, a prema izveštajima većine svetskih medija poginulo više hiljada ljudi.

1989. Na prvim višepartijskim izborima u Poljskoj posle skoro 50 godina, opoziciona koalicija i alternativni sindikalni pokret Solidarnost nadmoćno pobedili vladajuće komuniste, što je označilo kraj komunizma i sovjetske prevlasti u Poljskoj. Vođa Solidarnosti Leh Valensa u decembru 1990. postao predsednik Poljske.

1991. Komunistička vlada Fatosa Nanoa u Albaniji podnela ostavku posle generalnog štrajka koji je trajao 20 dana.

1993. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija odobrio slanje naoružanih trupa u Bosnu i Hercegovinu radi zaštite šest "zona bezbednosti", odnosno Sarajeva, Tuzle, Žepe, Srebrenice, Goražda i Bihaća, sa ovlašćenjem da upotrebe oružje. Odobreno i dejstvo NATO-avijacije.

1996. Evropska raketa Arijana 5 eksplodirala 40 sekundi po lansiranju.

2003. U Obiliću na Kosovu u svojoj kući ubijena tri člana porodice Stolić, supružnici Slobodan i Radmila i njihov sin Ljubinko. UNMIK ponudio 50.000 dolara nagrade za informacije koje bi dovele do hapšenja počinilaca.

2003. Vlada Hrvatske na šest meseci suspendovala vizni režim za građane Srbije i Crne Gore, na snazi oko 12 godina.

2003. Na izborima u Togu predsednik Gnasingbe Ejadema osvojio novi petogodišnji mandat. Na čelo države došao vojnim udarom 1967. i važi za afričkog lidera koji najduže vlada.

2004. U Rimu umro italijanski komičar Nino Manfredi, poslednji iz četvorke italijanskih komičara, u kojoj su bili i Toto, Vitorio Gasman i Alberto Sordi.

2006. Pobedom na predsedničkim izborima, bivši predsednik Alan Garsia vratio se na političku scenu Perua, nakon što je njegova vlada osamdesetih godina svoj mandat završila ekonomskim krahom, pobunjeničkim nasiljem i optužbama za zloupotrebu položaja.

[Morpheus]

Na današnji dan, 5. jun

754. Ubijen Bonifacije, Apostol Nemačke, misionar pape Grgura II. Tokom misije među germanskim plemenima, od 719, osnovao biskupije u više mesta na germanskom području. Ubio ga paganin Frizijac.

1723. Rođen škotski ekonomista i filozof Adam Smit. Uz Dejvida Rikarda najpoznatiji predstavnik engleske klasične političke ekonomije.

1806. Napoleon Holandiju proglasio kraljevinom i za kralja postavio svog brata Luja Bonapartu.

1819. Rodjen engleski astronom i matematičar Džon Kauč Adams. Na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana odredio, skoro istovremeno sa Irbenom Leverjeom, putanju Neptuna.

1826. Umro nemački kompozitor i pijanist Karl Marija fon Veber, jedan od kreatora romantičnog izraza u nemačkoj muzici.

1827. Turske trupe zauzele Akropolj i ušle u Atinu, posle sloma ustanka za oslobođenje Grčke.

1837. Srpski knez Miloš Obrenović postavio prve ekonome. Zadatak ekonoma bio da savetuju seljake i nastoje da svaki od njih zaseje određenu izvesne količine određenih kultura.

1873. Pod pritiskom Velike Britanije, sultan Zanzibara Said bin Bargaš zatvorio zanzibarsko tržište robova.

1878. Rođen meksički revolucionar Fransisko Pančo Vilja, lider seljačke revolucije u Meksiku, od 1910. do 1917. Uz Emilijana Zapatu najpopularniji meksički narodni predstavnik. 1966. proglašen za nacionalnog junaka.

1883. Rođen engleski ekonomista Džon Majnard Kejnz. Napisao "Opštu teoriju zaposlenosti, kamate i novca". Knjiga donela radikalan zaokret u ekonomskoj teoriji.

1887. Rođen srpski lekar Kosta Todorović, infektolog i mikrobiolog, član Srpske akademije nauka i umetnosti i Nacionalne akademije za medicinu u Parizu. Pored naučnih, značajan njegov rad na bibliografiji jugoslovenskih publikacija iz mikrobiologije, imunologije, epidemiologije i higijene.

1898. Rođen španski pesnik i dramski pisac Federiko Garsija Lorka, jedna od najznačajnijih ličnosti španske književnosti XX veka. Pripadnici Frankove civilne garde streljali ga 1936.

1915. Žene u Danskoj dobile pravo glasa.

1916. Britanski feldmaršal irskog porekla, lord Horejšo Herbert Kičener, osvajač Sudana i ministar rata u i svetskom ratu, potonuo sa oklopnom krstaricom Hempšir koja je, ploveći u Rusiju, naletela na minu.

1941. U Smederevskoj tvrđavi, tokom II svetskog rata, eksplodiralo skladište municije nemačke vojske. Poginulo više hiljada ljudi, srušeno i oštećeno više stotina kuća. Uzrok eksplozije ostao nepoznat.

1945. Predstavnici SSSR, SAD, Velike Britanije i Francuske u Berlinu potpisali Deklaraciju o preuzimanju vrhovne komande nad poraženom Nemačkom u II svetskom ratu i njenoj podeli na četiri okupacione zone.

1947. Državni sekretar SAD Džorž Maršal izneo plan o finansijskoj pomoći Evropi razorenoj u II svetskom ratu. "Maršalov plan", kojim su SAD od 1948. do 1952. dodelile pomoć od 15 milijardi dolara evropskim zemljama, usvojen iste godine na Ekonomskoj konferenciji u Parizu.

1967. Počeo rat Izraela i Egipta, Sirije i Jordana. Izraelske snage u narednih šest dana izbile na Suecki kanal, zauzele Sinajsko poluostrvo, pojas Gaze, deo Jordana i Golansku visoravan u Siriji.

1968. Palestinac Sirhan Sirhan u atentatu u Los Anđelesu smrtno ranio senatora SAD Roberta Kenedija, mlađeg brata Džona Kenedija, predsednika SAD ubijenog u atentatu 1963. u Dalasu. Robert Kenedi narednog dana podlegao povredama.

1972. U Stokholmu počela prva konferencija Ujedinjenih nacija posvećena problemima zaštite i unapređenja čovekove okoline.

1975. Suecki kanal, zatvoren od izraelsko-arapskog rata 1967, ponovo otvoren za međunarodni saobraćaj.

1992. Jedinice Jugoslovenske narodne armije napustile kasarnu Maršal Tito u Sarajevu. Završeno povlačenje JNA iz Bosne i Hercegovine.

2000. Poslednjeg dana posete Rusiji predsednik SAD Bil Klinton govorio u Državnoj dumi. Prvi predsednik SAD koji se obratio parlamentu Rusije.

2000. Apelacioni sud u Santjagu ukinuo poslanički imunitet bivšem čileanskom diktatoru Augustu Pinočeu, otvarajući put za sudski proces zbog zločina u Čileu tokom njegovog režima. Sud naredne godine suspendovao proces proglasivši Pinočea mentalno nesposobnim.

2001. Laburistička stranka ubedljivo pobedila na izborima u Velikoj Britaniji, Toni Bler postao prvi premijer laburista s dva uzastopna mandata.

2002. UN obeležile 20 godina od pojave side. Prema procenama, do tada 58 miliona ljudi zaraženo HIV-om, više od 22 miliona umrlo.

2003. SAD i Južna Koreja postigle dogovor o izmeštanju trupa SAD iz demilitarizovane zone koja je razdvajala Južnu i Severnu Koreju. Trupe SAD izmeštene u baze južno od te zone.

2004. U 93. godini umro bivši predsednik SAD Ronald Regan. Za vreme njegovog mandata, od 1981. do 1989, došlo do otopljavanja odnosa s Rusijom, čiji je predsednik bio Mihail Gorbačov, a dva državnika zaključila mnogo sporazuma u cilju zaustavljanja trke u naoružanju.

2005. Na referendumu u Švajcarskoj odlučeno je da se ta država pridruži "šengenskoj zoni".

[Morpheus]

Na današnji dan, 6. jun

1599. Rođen je španski slikar Dijego Rodriges de Silva Velaskes, jedan od najvećih u istoriji slikarstva, dvorski slikar španskog kralja Filipa IV (portreti članova kraljevske porodice, "Predaja Brede", "Venera sa ogledalom").

1606 - Rođen je francuski dramski pisac Pjer Kornej. Jedan je od najznačajnijih predstavnika klasicizma u evropskoj književnosti, a njegova drama "Sid" smatra se prvom velikom dramom francuskog klasicizma.

1654. Abdicirala je švedska kraljica Kristina pod optužbama za rasipništvo i razuzdanost, a na presto je došao Karl X Gustav. Kraljica je ostatak života provela po kulturnim centrima Evrope, a sahranjena je (1689) u crkvi Svetog Petra u Rimu.

1683. U Oksfordu, u Engleskoj otvoren je prvi javni muzej u svetu "Ešmolien".

1799. Rođen je ruski pisac Aleksandar Sergejevič Puškin. Pesnik buntovnog duha često je bio na udaru cenzure, a zbog stihova posvećenih slobodi prognan je iz Moskve na jug Rusije. Umro je u 38. godini od rana zadobijenih u dvoboju s jednim francuskim avanturistom ("Evgenije Onjegin", "Kućica u Kolomni", "Pikova dama").

1801. Mirovnim sporazumom u Badahozu završen je šestogodišnji rat između Španije i Portugala. Portugalija je izgubila deo teritorije istočno od reke Gvadijane.

1861. Umro je italijanski državnik grof Kamilo Benso Kavur, prvi premijer ujedinjene Italije (1861). Jedan je od osnivača lista "Il risorgimento" (1847) u kojem se zalagao za ustavne reforme i oslobađanje Italije od austrijske dominacije.

1871. Nemačka je anektirala Alzas, nakon poraza Francuske u francusko-pruskom ratu.

1875. Rođen je nemački pisac Tomas Man, jedan od najznačajnijih nemačkih i svetskih književnika u 20. veku. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1929 ("Budenbrokovi", "Čarobni breg", "Doktor Faustus", "Smrt u Veneciji" "Mario i mađioničar").

1901. Rođen je indonežanski državnik Ahmed Sukarno, prvi predsednik Indonezije (1949-65), pod čijim je rukovodstvom zemlja stekla nezavisnost, jedan od lidera Pokreta nesvrstanosti zemalja.

1903. Rođen je jermenski kompozitor Aram Iljič Hačaturijan, koji je u svom delu spojio elemente folklorne muzike Jermenije sa savremenom evropskom muzikom ("Igre sablji", "Gajane").

1933. U Nju Džersiju je otvoren prvi auto bioskop, koji je mogao da primi 400 automobila.

1944. Savezničke snage u Drugom svetskom ratu iskrcale su se u Normandiji u najvećem desantu u istoriji, nazvanom "D-Day".

1949. Objavljena je knjiga Džordža Orvela "1984", vizija sveta kojim vlada Veliki Brat.

1954. Prenosom manifestacije "Festival cveća" iz Švajcarske počela je rad Evrovizija, televizijska mreža evropskih zemalja.

1961. Umro je švajcarski psihijatar Karl Gustav Jung, začetnik kompleksne psihologije u kojoj se razlikuju dva sloja podsvesnog - individualno i kolektivno ( "Psihološki tipovi", "Psihologija i religija", "Simbolika duha", "Studija o arhetipovima").

1967. Egipat je zatvorio Suecki kanal, dan posle izbijanja izraelsko-arapskog rata.

1972. U eksploziji u rudniku uglja u Rodeziji je poginuo 431 rudar.

1981. U najtežoj nesreći u istoriji železnice poginulo je najmanje 800 ljudi kad je sedam vagona pretrpanog putničkog voza iskliznulo iz šina i palo u reku Kosi u državi Bihar u Indiji.

1982. Izrael je počeo invaziju Libana u nastojanju da istera pripadnike Palestinske oslobodilačke organizacije.

1984. U sukobu vojske i ekstremističkih Sika koji su se zabarikadirali u kompleks "Zlatnog hrama" u Amricaru, prema indijskim vojnim izvorima poginulo je najmanje 250 Sika i 47 vojnika. Pojedini mediji su objavili da je poginulo oko 1.000 ljudi.

1985. Izrael je posle trogodišnje okupacije povukao veći deo snaga iz Libana, ali je zadržao granični pojas unutar te zemlje.

1994. Srušio se kineski avion koji je leteo na unutrašnjoj liniji iz turističkog centra Sijan. Poginulo je svih 160 putnika i članova posade.

1995. U Južnoj Africi je ukinuta smrtna kazna.

2000. Ferenc Madl postao je novi predsednik Mađarske.

2001. Poslanik Liberalnog saveza Vesna Perović postala je predsednica Skupštine Crne Gore, kao prva žena u istoriji Crne Gore izabrana na tu funkciju.

2001. Francuskinja Mari Bremont, za koju se verovalo da je najstarija osoba na svetu, umrla je u snu u 115-oj godini života.

2002. Indijske snage bezbednosti ubile su Mohameda Rafika Lonea, vođu islamske pobunjeničke grupe Harkat-ul-Džehadi, koja se bori za pripajanje indijske provincije Kašmir Pakistanu.

2003. Žena, bombaš samoubica, usmrtila je sebe i još najmanje 17 ljudi, ulazeći u autobus u ruskoj republici Osetija, koja se graniči sa Čečenijom.

2003. UN i Kambodža potpisale su ugovor o formiranju specijalnog suda u kome će se suditi vođama koji su 70-tih godina izvršili genocid nad Crvenim Kmerima.

2004. Nemački kancelar Gerhard Šreder prisustvovao je svečanom obeležavanju 60-godišnjice iskrcavanja savezničkih snaga u Normandiji. To je prvi put da i Nemačka učestvuje na takvoj proslavi.

2006. Umro je fotograf Arnold Njuman poznat po portretima na kojima su likovi okruženi predmetima koji evociraju njihovu profesiju (Igor Stravinski za klavirom, Pablo Pikaso pokraj svog platna). Fotografisao je, pored ostalih, glumicu Merlin Monro američkog predsednika Ronalda Regana. Jedna od najpoznatijih mu je fotografija pronacističkog nemačkog industrijalca Alfreda Krupa.

[Morpheus]

Na današnji dan, 8. jun

632. U Medini je umro Abul Kasim Muhamed, osnivač islama,monoteističke religije zasnovane na "Kuranu". Sproveo je političko i versko ujedinjenje Arapa i time stvorio osnovu za njihovu vojno-političku i kulturnu ekspanziju prema Istoku i prema Zapadu.

1695. Umro je holandski astronom, matematičar i teorijskifizičar Kristijan Hajgens. Otkrio je 1655. Saturnov prsten i jedan njegov satelit, objasnio način prostiranja svetlosti i konstruisao časovnik sa klatnom.

1809. Umro je engleski političar i pisac Tomas Pejn, autor dela "Zdrav razum" i "Američka kriza" u kojima je podržao "Deklaraciju nezavisnosti" američkih kolonija.

1810. Rođen je nemački kompozitor Robert Šuman,jedan od najznačajnijih i najuticajnijih predstavnika muzičkog romantizma ("Koncert u a-molu za klavir i orkestar", koncerti za klavir, koncerti za violončelo, ciklusi solo pesama).

1869. Rođen je američki arhitekta Frenk Lojd Rajt. Prvi je u SAD upotrebio armirani beton i industrijski građevinski materijal. Konstruisao je niz građevina, uključujući Gugenhajmov muzej u Njujorku i hotel "Imperijal" u Tokiju.

1871. Austrougarski car Franc Jozef i objavio je odluku o ukidanju Vojne krajine koja je sprovedena 1873. godine. Krajina je predstavljala austrijski granični pojas prema Turskoj, nakon uspostavljanja dvojne Austro-Ugarske monarhije (1867), kada je uvedena opšta vojna obaveza, izgubila je vojni značaj.

1876. Umrla je francuska književnica Žorž Sand,preteča feminizma, autor sentimentalnih, socijalnih i seoskih romana i priča ("Indijana", "Lelija", "Đavolja bara", "Majstori trubači", "Povest mog života"). Ostavila je i obimnu prepisku i memoare.

1883. Francuska je uspostavila potpunu kontrolu nad Tunisom,njenim protektoratom od 1881. Tunis je stekao nezavisnost 1956.

1916. Rođen je engleski biohemičar Frensis Henri Kompton Krik, dobitik Nobelove nagrade za medicinu 1962. Razjasnio je strukturu i oblik molekula dezoksiribonukleinskih kiselina i njihovu ulogu u prenošenju naslednih osobina.

1921. Rođen je indonežanski general i diktator Suharto. Uzpomoć vojske 1967. je postao premijer preuzevši ingerencije i šefa države Ahmeda Sukarna. Od 1968. je predšednik Indonezije do 1998. kada je pod pritiskom studentskih demonstracija i nemira bio prinuđen da podnese ostavku.

1929. Margaret Bondfild je postavljena za ministrarada, prva žena član vlade u britanskoj istoriji.

1940. Nemačke krstarice "Šarnhorst" i "Gnajsenau" su u Drugomsvetskom ratu potopile britanski nosač aviona "Glorijus" i razarače "Ardent" i "Akasta". Poginulo je više od 1.500 ljudi.

1941. Britanske snage i jedinice Slobodne Francuske su u Drugomsvetskom ratu izvršile invaziju Sirije da bi sprečile osnivanje baza Sila osovine.

1942. Japanske podmornice su u Drugom svetskom ratu bombardovalenajveći australijski grad Sidnej.

1943. Umro je srpski matematičar Mihajlo Petrović,osnivač beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu i član Srpske kraljevske akademije.

1946. Umro je nemački pisac Gerhart Hauptman,dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1912. ("Tkači", "Pred zoru", "Luda u Hristu Emanuel Kvint", "Dabrovo krzno", "Ifigenija u Delfima").

1965. Armija SAD u Južnom Vijetnamu je dobila ovlašćenje dapreduzima ofanzivne operacije.

1986. Uprkos optužbama da je kao nacistički oficir u Drugom svetskom ratu odgovoran za zločine u Jugoslaviji i Grčkoj, bivši generalni sekretar UN Kurt Valdhajm izabran je za predsednika Austrije. Bojkotovao ga je gotovo ceo svet.

1993. U svom pariskom stanu ubijen je Rene Buske,šef francuske policije za vreme nacističke okupacije zemlje u Drugom svetskom ratu.

1995. Grupa američkih marinaca uspešno je okončala akcijuspašavanja kapetana Skota O'Grejdija, čiji je avion F-16 šest dana ranije u severozapadnoj Bosni oborila vojska bosanskih Srba.

1998. Umro je nigerijski general Sani Abača, a vlast je preuzeo general Abdulsalam Abubakar, deveti vojni šef države u istoriji Nigerije.

2001. Briselski sud proglasio je krivim i zatražio doživotnu robiju za četiri osobe, među kojima dve opatice, zbog zločina počinjenih u Ruandi. Savet ministara Ruande saopštio je u decembru da je u toj zemlji 1994. ubijeno više od milion ljudi.

2001. U jednoj školi u Ikedi (Japan) mentalni bolesnik usmrtioje nožem osam učenika, a 15 nastavnika i učenika ranio. To je najveće masovno ubistvo u toj zemlji od 1995. kada je od trovanja gasom u podzemnoj železnici u Tokiju 1995. umrlo 12, a hiljade osetilo poledice trovanja.

2004. Predsednik Kine Hu Đintao doputovao je u posetu Poljskoj.To je prva poseta nekog šefa kineske države Varšavi posle 55 godina.

2006. Francuskinja Rafaela le Guvelo je prva osoba koja je prešla Indijski okean na dasci. Ona je provela 60 dana na specijalno dizajniranoj dasci, dugačkoj sedam metara.

2009. Danci su se na referendumu izjasnili za promenu ustava kojaće omogućiti da ženski naslednici krune imaju ista prava kao i muški naslednici za dolazak na tron.

[Morpheus]

Na današnji dan, 9. jun

68. Rimski car Neron izvršio samoubistvo pošto ga je Senat proglasio neprijateljem naroda i osudio na smrt.

1357. U Pragu na Vltavi počela gradnja kamenog mosta koji je dobio naziv Karlov most, po imenu tadašnjeg imperatora Nemačko-rimskog carstva i češkog kralja Karla IV. Prema predanju, datum početka gradnje odredili astrolozi.

1462. Poslednji bosanski kralj Stjepan Tomašević, uzdajući se u pomoć hrišćanske koalicije, otkazao danak turskom sultanu Mehmedu II i priznao vrhovnu vlast ugarskog kralja Matije I Korvina. Turci 1463. osvojili Bosnu i pogubili Stjepana.

1672. Rođen Petar I Aleksejevič Romanov, Petar Veliki, ruski car od 1682. do 1725, reformator ruske države i društva. Osnovao Akademiju nauka, pokrenuo prve novine, pomagao razvoj privrede, otvarajući rudnike i manufakture, organizovao državnu upravu i Rusiju podelio na gubernije. Na ušću Neve 1703. podigao novu prestonicu, Sankt Peterburg.

1781. Rođen engleski inženjer i pronalazač Džordž Stivenson, konstruktor lokomotiva. U Njukaslu 1823. osnovao prvu fabriku lokomotiva, a njegova lokomotiva vukla prvi putnički voz na svetu, 1825, na pruzi Stokton-Darlington.

1815. Završen Bečki kongres, koji je zasedao od septembra 1814, kada su ga sazvale velike sile da bi otklonile posledice Francuske revolucije i Napoleonovih ratova u evropskim zemljama. Predstavnik Srba u Beču, prota Matija Nenadović, pokušao preko ruskog cara Aleksandra I da zainteresuje Bečki kongres za srpsko pitanje, ali zbog protivljenja Austrije i Engleske nije uspeo.

1870. Umro engleski pisac Čarls Džon Hafem Dikens, rodonačelnik socijalnog romana, jedan od najznačajnijih i najčitanijih engleskih pisaca.

1874. Umro indijanski vojskovođa Kočiz, poglavica apačkog plemena Čirikahua, vođa Indijanaca u borbama s belim naseljenicima i američkom vojskom na jugozapadu SAD.

1875. Na brdu Gradac kod Nevesinja izbio jedan od prvih većih sukoba Hercegovaca s Turcima u Bosansko-hercegovačkom ustanku. Ustanak, nazvan Nevesinjska puška, brzo se širio i za mesec dana zahvatio i Bosansku krajinu.

1892. Rođen američki kompozitor Kol Porter, autor šlagera, muzičkih komedija i brodvejskih mjuzikla koji su preneti i na film.

1898. Potpisan sporazum kojim je Kina Velikoj Britaniji ustupila Hongkong na 99 godina. Hongkong vraćen Kini 1. jula 1997.

1914. U Beogradu svečano otkriven spomenik srpskom prosvetitelju Dositeju Obradoviću, rad vajara Rudolfa Valdeca. Spomenik postavljen na ulaz u Kalemegdan, a posle Prvog svetskog rata prenet u park na Studentskom trgu.

1923. U Bugarskoj državnim udarom oborena vlada Aleksandra Stamboliskog, lidera Zemljoradničkog narodnog saveza Bugarske. Nekoliko dana posle prevrata, Stamboliski i njegovi saradnici ubijeni.

1928. Engleski mikrobiolog Aleksandar Fleming pronašao penicilin. Njegovo otkriće iskorišćeno tek 10 godina kasnije, kada su ga Hauard Flori i Ernst Čejn primenili kao prvi antibiotik. Fleming, Flori i Čejn 1954. podelili Nobelovu nagradu za medicinu.

1945. Predsedništvo Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije donelo Zakon o konfiskaciji imovine i izvršenju konfiskacije, na osnovu kog je država preuzela imovinu Trećeg rajha i jugoslovenskih državljana koji su sarađivali sa okupatorom.

1945. Jugoslavija s Velikom Britanijom i SAD postigla sporazum kojim je Julijska krajina podeljena na dve okupacione zone, A i B. Prva potpala pod savezničku, druga pod jugoslovensku vojnu upravu.

1972. Bombarderi SAD napali Hanoj i Hajfong u najžešćem bombardovanju Severnog Vijetnama od početka Vijetnamskog rata.

1991. Od posledica erupcije vulkana na planini Pinatubo, na Filipinima, poginulo oko 100 ljudi, a 250.000 ostalo bez domova.

1995. Kolumbijska policija uhapsila vođu kartela Kalija Hilberta Rodrigesa Orehuelu, šefa najvećeg svetskog sindikata droge.

1999. Predstavnici Vojske Jugoslavije i NATO-a u Kumanovu potpisali Vojno-tehnički sporazum o povlačenju jugoslovenske vojske i policije sa Kosova. Time okončani vazdušni udari NATO-a na Jugoslaviju, a na Kosovu, na osnovu Rezolucije 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, raspoređene međunarodne snage, među njima najveći broj vojnika iz zemalja članica NATO-a. S povlačenjem vojske i policije sa Kosova počeli masovno da odlaze i Srbi i Crnogorci. Prema izveštajima državnih medija, više od 2.000 ljudi ubijeno, a oko 5.000 povređeno u napadima NATO-a na Jugoslaviju, koji su počeli 24. marta. Teško oštećeni infrastruktura, privredni objekti, škole, zdravstvene ustanove, medijske kuće i spomenici kulture.

2000. Savet bezbednosti UN produžio mandat mirovnih snaga UN na Kosovu, ne obazirući se na zahtev Jugoslavije da se te snage povuku.

2000. Umro američki vajar Džordž Sigal, jedan od najpoznatijih predstavnika pop-arta.

2001. Pakistanski sud osudio bivšu premijerku Benazir Buto na tri godine zatvora zbog odbijanja da se pojavi u sudu pred kojim je optužena za korupciju.

2003. Papa Jovan Pavle II okončao posetu Hrvatskoj, 100. posetu nekoj stranoj zemlji.

2004. Svojevremeno kandidatkinja za Nobelovu nagradu za mir Lejla Zana iz Turske oslobođena posle 10 godina robije zbog povezanosti s kurdskim pobunjenicima.

[Morpheus]

Na današnji dan, 10. jun

1190 - Rimsko-nemački car Fridrih I Barbarosa (Friedrich Barbarossa) utopio se u reci Salef u Maloj Aziji na povratku iz Trećeg krstaškog rata.

1610 - Prvi holandski doseljenici iskrcali su se na ostrvo Menhetn, sada centralni deo Njujorka. Holanđani su 1626. za nekoliko bala tkanine i jeftinu bižuteriju otkupili od Indijanaca ostrvo i na njegovom južnom delu podigli naselje Novi Amsterdam.

1719 - Rimsko-nemački car Karlo VI proterao je Špance sa Sicilije.

1793 - U Parizu je otvoren prvi javni zoološki vrt, "Žarden de Plant".

1819 - Rođen je francuski slikar Gistav Kurbe (Gustave Courbet). Kao osnivač realističke škole u vreme krutog akademizma, smatra se najrevolucionarnijim slikarom 19. veka ("Atelje", "Tucači kamena", "Talas", "Pogreb u Ornanu").

1832 - Rođen je nemački inženjer Nikolaus August Oto (Otto), izumitelj četvorotaktnog motora sa unutrašnjim sagorevanjem (1876).

1836 - Umro je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper (Marie Ampere), osnivač elektrodinamike.

1868 - U Beogradu, u Košutnjaku ubijen je srpski knez Mihailo Obrenović (1839-42. i 1860-6. Vladao je autokratski, a kao pristalica prosvećenog apsolutizma izvršio je značajne reforme i državnoj upravi i vojsci, evropeizovao zemlju, osnovao Narodni muzej i Narodno pozorište u Beogradu. Nasledio ga je Milan Obrenović.

1898 - Američke trupe izvršile su, u špansko-američkom ratu, invaziju na Kubu.

1909 - Prvi put je upotrebljen signal S.O.S. kada je linijski brod "Slavonija" kompanije Kjunard, doživeo brdolom na Azorskim ostrvima.

1915 - Rođen je američki pisac Sol Belou (Saul Bellow), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1976. ("Henderson, kralj kiše", "Čovek na klackalici", "Žrtva", "Ne propusti dan", "Pustolovine Ogija Marča").

1922 - Rođena je američka filmska glumica i pevačica Džudi Garland (Judy), koja se proslavila već kao devojčica ulogom u filmu "Čarobnjak iz Oza".

1923 - Rođen je britanski medijski magnat češkog porekla Jan Ludvik Hoh (Hoch), poznat kao Jan Robert Maksvel (Ian, Maxwell). Poginuo je 1991. kada je pao u vodu sa svoje luksuzne jahte na Kanarskim ostrvima.

1923 - Umro je francuski pisac Pjer Loti (Pierre) ("Islandskiribar", "Lotijeva ženidba", "Roman jednog spahije")

1924 - Fašisti su kidnapovali, a potom ubili Đakoma Mateotija (Giacomo Matteotti), lidera italijanskih socijalista.

1934 - Umro je engleski kompozitor Frederik Delijus (Frederick Delius), poznat po simfonijama "Pariz - pesma velikog grada" i "Brigg Fair" i kompozicijama "Misa života" i "Rekvijem" inspirisane delom Fridriha Ničea (Friedrich Nietzsche).

1934 - "Rođen" je Paja Patak (Donald Duck), jedan od najpopularnijih likova u stripovima američkog crtača, filmskog animatora i producenta Volta Diznija (Walt Disney).

1940 - Italija je, kao saveznik Nemačke u Drugom svetskom ratu, objavila rat Francuskoj i Velikoj Britaniji.

1942 - Nemci su u Drugom svetskom ratu potpuno uništili češko selo Lidice za odmazdu zbog atentata na nacističkog protektora Češke i Moravske i jednog od najznačajniji Hitlerovih saradnika Rajnharda Hajdriha (Reinhard Heydrich). Atentat su 27. maja izvršili Jozef Gabčik i Jozef Kubiš, češki komandosi-padobranaci poslati iz Velike Britanije.

1946 - Umro je američki bokser Džek Džonson (Jack Johnson), prvi crnac koji je osvojio titulu svetskog prvaka u teškoj kategoriji.

1967 - Umro je američki filmski glumac Spenser Trejsi (Spencer Tracy), prvi glumac koji je dve godine uzastopno dobio Oskara za filmove "Hrabri kapetan" 1937. i "Grad dečaka" 1938.

1967 - Završen je šestodnevni izraelsko-arapski rat u kojem je Izrael zauzeo teritorije Sirije, Jordana i Egipta, koje uključuju istočni Jerusalem, Zapadnu obalu, Gazu i Sinajsko poluostrvo; SSSR je prekinuo diplomatske odnose sa Izraelom.

1970 - U Jordanu je najmanje sto ljudi ubijeno u sukobu vladinih snaga s palestinskim gerilcima.

1971 - SAD su ukinule 20-godišnji embargo na trgovinu sa Kinom.

1990 - Peruanski političar japanskog porekla Alberto Fuđimori (Fujimori) pobedio je na predsedničkim izborima u Peruu književnika Marija Vargasa Ljosu (Mario, Llosa).

1990 - Na prvim višestranačkim parlamentarnim izborima u Čehoslovačkoj od 1946. pobedio je Građanski forum, koji je osnovao književnik Vaclav Havel; u Bugarskoj je izbornu pobedu odnela Bugarska socijalistička partija (bivši komunisti).

1996 - Predstavnici čečenskih separatista i Rusije potpisali su sporazum kojim su utvrđene osnove za okončanje 18-mesečnog rata u Čečeniji.

1997 - Po nalogu lidera Crvenih Kmera Pola Pota ubijen je jedan od njegovih najbližih saradnika Son Sen i 11 članova njegove porodice.

1998 - Protestom u Prištini, na kojem su zatražili dolazak snaga NATO na Kosovo, kosovski Albanci prekinuli su svakodnevne polučasovne protestne šetnje, koje su pod motom "Kosovo-najveći zatvor na svetu", organizovali tokom dva meseca. Protesti sa istim zahtevom održani su i u Tirani i Skoplju.

1999 - NATO je prekinuo bombardvanje SR Jugoslavije nakon što su se prve jedinice Vojske Jugoslavije, na osnovu Vojno-tehničkog sporazuma potpisanog prethodnog dana u Kumanovu, povukle sa Kosova; predsednik SRJ Slobodan Milošević saopštio je da je tokom agresije NATO pakta na SR Jugoslaviju poginulo 462 pripadnika VJ i 114 policajaca.

2000 - U Damasku je umro Hafez el Asad, predsednik Sirije od 1971. Za novog predsednika izabran je 11. jula njegov sin Bašar el Asad.

2001 - Medijski magnat, Silvio Berluskoni, po drugi put je postao premijer Italije, nakon što je njegova partija osvojila 30 procenata glasova više od bilo koje druge partije. Njegova vlada je 59-ta italijanska vlada, od II svetskog rata.

2002 - Umro je Džon Goti (John Gotti), američki mafijaški bos. Uhapšen je 1990. godine, što je predstavljalo kraj njegovom dotadašnjem načinu života, punom luksuza i brutalnih zločina.

2003 - U Torontu (Kanada) je prvi put, legalno, sklopljen brak između dva homoseksualca u toj zemlji.

2004 - Umro je čuveni bluz i džez kantautor Rej Čarls (Ray Charles). Dobitnik je 12 muzičkih nagrada "Gremi", među kojima su i za najbolju pesmu, koje je dobio tri puta za redom, za "Hit the Road Jack", "I Can't stop loving you" i "Busted".

2007 - Američki predsednik Džordž Buš (George W. Bush) doputovao je u jednodnevnu posetu Albaniji i on je prvi američki predsednik koji je posetio tu zemlju.

[Morpheus]

Na današnji dan, 11. jun

1509. Engleski kralj Henri VIII venčao se s prvom od šest žena Katarinom Aragonskom. Zbog odbijanja pape da kasnije poništi taj brak, kralj raskinuo veze s Vatikanom i 1534. osnovao Anglikansku crkvu.

1572. Rođen engleski pesnik i dramski pisac Bendžamin Ben Džonson. Slavu stekao alegorijskim igrokazima. Taj specifičan vid teatra, nazvan "dvorska maska", potiče iz srednjeg veka, a u prvoj polovini XVII veka doživeo procvat na dvoru Stjuarta. U svetsku književnost ušao satiričnom komedijom "Valpone ili Lisac", na repertoarima i danas.

1727. Umro britanski kralj Džordž I, prvi monarh Velike Britanije iz hanoverske dinastije. Tokom njegove vladavine učvršćena vlast ministarskog kabineta.

1776. Rođen engleski slikar Džon Konstabl, jedan od tvoraca modernog pejzaža u evropskom slikarstvu. Među prvima izašao iz ateljea i slikao u prirodi, unoseći u slikarstvo do tada nepoznatu poeziju atmosfere. Smatra se pretečom Vilijama Ternera i francuskih impresionista.

1859. Umro austrijski državnik princ Klemens Meternih, najuticajnija ličnost u Evropi tokom gotovo 40 godina, koliko je bio šef diplomatije i kancelar Austrije. Smatra se oličenjem apsolutizma. S ruskim carem Aleksandrom I osnovao Svetu alijansu, čiji je osnovni cilj bio gušenje nacionalnih pokreta u Evropi.

1864. Rođen nemački kompozitor i dirigent Rihard Štraus, direktor Bečke opere. Predstavnik poznog romantizma, mada dela iz poslednjeg stvaralačkog perioda korespondiraju sa umetničkim pravcima XX veka, ekspresionizmom i neoklasicizmom.

1880. Rođena američka pacifistkinja Dženet Renkin, prva kongresmenka SAD. Kao ubeđena antimilitaristkinja, u parlamentu SAD jedina glasala protiv objave rata Japanu posle bombardovanja Perl Harbura 1941.

1891. Velika Britanija i Portugalija potpisale konvenciju o podeli interesnih sfera severno i južno od reke Zambezi u Africi. Njasalend, danas Malavi, postao britanski protektorat.

1895. Rođen ruski državnik Mihail Aleksandrovič Bulganjin, učesnik Oktobarske revolucije, ministar oružanih snaga SSSR, predsednik Ministarskog veća od februara 1955. do marta 1958, kada ga je na tom položaju zamenio Nikita Sergejevič Hruščov. Kao protivnik destaljinizacije smenjen sa svih položaja.

1910. Rođen francuski okeanograf Žak-Iv Kusto. Izumeo ronilački aparat "vodena pluća" i kamere za podvodno snimanje. Dobitnik tri Oskara i Zlatne palme u Kanu 1956. za film "Svet tišine", koji je snimio s Lujem Malom.

1918. Italijanski borbeni čamci u Prvom svetskom ratu u Jadranskom moru, oko 70 kilometara severozapadno od Zadra, potopili veliki austrougarski bojni brod "Sent Ištvan".

1936. U Moskvi uhapšeno, osuđeno na tajnom suđenju i potom pogubljeno osam sovjetskih vojnih rukovodilaca, uključujući maršala Mihaila Tuhačevskog. Početak masovne čistke u vojnom vrhu SSSR-a.

1942. U Vašingtonu potpisan sporazum SSSR i SAD o uzajamnoj pomoći u Drugom svetskom ratu.

1949. Pogubljen Koči Džodže, albanski revolucionar, jedan od osnivača Komunističke partije Albanije, ministar unutrašnjih poslova od 1946. Džodže na montiranom staljinističkom procesu optužen da je jugoslovenski špijun.

1955. Na automobilskoj trci "24 sata Le Mana" poginulo 80, povređeno više od 100 ljudi, posle sudara tri automobila i uletanja u gledalište.

1963. Vijetnamski budistički kaluđer Kvang Duk spalio se u Sajgonu u znak protesta protiv tretmana kom je vlada Južnog Vijetnama podvrgla budiste.

1970. Umro ruski državnik Aleksandar Fjodorovič Kerenski, član, potom predsednik, privremene vlade posle Februarske revolucije 1917. u Rusiji. Zbačen u Oktobarskoj revoluciji 1917. Emigrirao 1918. u Francusku, od 1940. živeo u SAD.

1970. Poslednji vojnik SAD napustio vazduhoplovnu bazu "Vilus" u Libiji na zahtev pukovnika Moamera el Gadafija, koji je 1. septembra 1969. oborio kralja Idriza I.

1970. Posle jednonedeljnih okršaja u Jordanu, kralj Husein i palestinski gerilci potpisali sporazum o primirju.

1979. Umro američki filmski glumac Džon Vejn, zvezda vestern-filmova.

1981. U zemljotresu u jugoistočnoj iranskoj provinciji Kerman poginulo najmanje 1.500 ljudi.

1984. Umro italijanski političar Enriko Berlinguer, generalni sekretar Komunističke partije Italije. Protagonist evrokomunizma i strategije istorijskog kompromisa, 12 godina na čelu najveće komunističke partije u zapadnoj Evropi. Oslobodio KP Italije sovjetskog uticaja, ali i pored velike popularnosti, nije uspeo da dovede komuniste na vlast.

1990. Umro srpski istoričar Vasa Čubrilović, učesnik atentata na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanada 1914. u Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Posle Drugog svetskog rata direktor Balkanološkog instituta i ministar u Vladi Jugoslavije. Autor oko 70 istorijskih knjiga i studija.

1999. Početak razmeštanja mirovnih snaga na Kosovu doveo do velike napetosti kada je ruski bataljon tokom prepodneva neočekivano prešao iz Bosne i Hercegovine na teritoriju Jugoslavije i uveče prispeo na Kosovo kao prva jedinica iz sastava međunarodnih snaga. Rusi potom zaposeli aerodrom Slatina kod Prištine.

2000. Policija Ujedinjenih nacija na Kosovu saopštila da je tokom godinu dana, koliko su međunarodne snage stacionirane na Kosovu, ubijeno više od 500 ljudi, među njima najviše Srba.

2001. Jugoslavija postala članica Banke za međunarodna poravnanja u Bazelu. Na skupštini banke izvršena podela akcija, zlata i deviznih sredstava SFRJ koja su u toj banci bile pohranjena.

2001. U federalnom zatvoru u Indijani, SAD, pogubljen Timoti Mekvej, osuđen na smrtnu kaznu zbog bombaškog napada na federalnu zgradu u Oklahoma Sitiju u aprilu 1995, kada je poginulo 168 ljudi.

2003. U eksploziji bombe koju je aktivirao bombaš-samoubica na otvorenoj pijaci u centralnoj jerusalemskoj ulici Džafa poginulo 17, povređeno 100 osoba. Odgovornost za napad preuzeo teroristički pokret Hamas.

2004. Specijalna komisija Vlade Republike Srpske priznala da je u Srebrenici učinjen zločin nad hiljadama Muslimana 1995.

2005. Umro bivši premijer Portugalije general Vasko Gonsalves. Na čelu četiri privremene vlade posle revolucije 1974, koju je izvela levica.

2008. Umro je bivši premijer Vijetnama Vo Van Kiet, veliki reformator tokom 1990-ih godina.

[Morpheus]

Na današnji dan, 12. jun

1667. Žan Batist Deni, lekar Luja XIV, izveo je prvu uspešnu transfuziju krvi petnaestogodišnjem dečaku koristeći krv ovce.

1683. Turska vojska je počela drugu opsadu Beča. Grad je u septembru iste godine oslobodio poljski kralj Jan Sobjecki.

1691. Ahmed II je na turskom prestolu nasledio sultana Sulejmana III u veoma teškim prilikama za carstvo. Vodio je neuspešne ratove protiv Austrije, Venecije i Rusije i bio prisiljen da prihvati nepovoljne uslove Karlovačkog mira 1699.

1759. Umro je Vilijam Kolins, jedan od najznačajnjih engleskih lirskih pesnika 18. veka ("Veče", "Škotske praznoverice", "Sloboda").

1798. U pohodu na Egipat Napoleon Bonaparta zauzeo je ostrvo Malta.

1848. Mađarska vojska napala je Sremske Karlovce, sedište Srba u Ugarskoj, što se smatra početkom mađarsko-srpskog rata 1848. godine.

1849. Mađari su topovima sa Petrovaradina skoro potpuno uništili Novi Sad braneći se od napada vojske hrvatskog bana Jelačića, koji je kao austrijski oficir imao naređenje da uguši mađarsku revoluciju.

1897. Rođen je engleski državnik Robert Entoni Idn, lider Konzervativne stranke od 1955, ministar inostranih poslova (1935-38; 1941-45; 1951-55), premijer (1955-57). Pod pritiskom javnog mnenja, zbog britansko-francusko-izraelske agresije na Egipat u novembru 1956, podneo je ostavku i povukao se iz javnog života.

1898. Tokom Američko-španskog rata lider filipinskog revolucionarnog pokreta general Emilio Aginaldo proglasio je, uz podršku SAD, nezavisnost Filipina.

1900. Nemački Rajhstag usvojio je zakon o povećanju nemačke ratne pomorske flote, koja će potom postati jedna od najjačih u svetu.

1917. Grčki kralj Konstantin I abdicirao je u korist starijeg sina, princa Aleksandra.

1929. Rođena je Ana Frank, autor dnevnika o stradanju Jevreja u okupiranom Amsterdamu u Drugom svetskom ratu, koji je pisala u tajnom skrovištu. Ubijena je u martu 1945. u nacističkom logoru Bergen-Belzen. Od porodice Frank rat je preživeo jedino Anin otac.

1934. Vlada Bugarske, koja je došla na vlast prevratom u maju 1934, zabranila je političke partije.

1936. Na Malom Kalemegdanu u Beogradu otvoren je Zoološki vrt, u kojem je do 1941. sakupljeno oko 1.200 životinja.

1964. Nelson Mandela, Volter Sisulu i još šest vođa antirasističkog pokreta u Južnoj Africi, osuđeni su na doživotnu robiju.

1976. U državnom udaru u Urugvaju oboren je predsednik Huan Bordaberi i počela je devetogodišnja vojna diktatura.

1987. Bivši car Centralnoafričke Republike Žan Bedel Bokasa osuđen je na smrt zbog zločina izvršenih tokom 13-godišnje vladavine.

1988. U Bangladešu su izbile demonstracije zbog ustavnog amandmana usvojenog pet dana ranije, kojim je islam postao državna religija.

1991. Boris Jeljcin je izabran za predsednika Rusije na prvim neposrednim predsedničkim izborima u toj zemlji. Drugi predsednički mandat Jeljcin je osvojio u julu 1996, da bi se u decembru 1999. dobrovoljno povukao s vlasti i za svog naslednika predložio Vladimira Putina.

1993. Američki avioni su bombardovali glavni grad Somalije Mogadiš u pokušaju da unište gerilce generala Mohameda Faraha Aidida.

1995. Umro je italijanski muzičar Arturo Benedeti Mikelanđeli, jedan od najvećih pijanista 20. veka.

1999. Na Kosovu i Metohiji počelo je razmeštanje međunarodnih bezbednosnih snaga (Kfor), na osnovu Rezolucije 1244 Saveta bezbednosti UN.

2001. Makedonija je poništila priznanje Tajvana, koji je priznala dve godine ranije i okrenula se političkoj saradnji sa Kinom.

2001. Mohamed Rašid Daud Al-Ovali, sledbenik teroriste Osame Bin Ladena, osuđen je u Njujorku na doživotni zatvor, bez prava na žalbu, za ubistvo 213 osoba u eksploziji bombe koju je postavio 1998. u ambasadi SAD u Keniji i učešće u istom terorističkom napadu na ambasadu u Tanzaniji.

2003. Savet bezbednosti UN usvojio je rezoluciju kojom je za godinu dana produženo izuzeće Amerikanaca od Međuarodnog krivičnog suda.

2003. U 88 godini umro je Gregori Pek, jedan od poslednjih filmskih velikana njegovog doba. Ostao je upamćen po ulogama u filmovima "Praznik u Rimu", "Džentlmenski sporazum", "Snegovi Kilimandžara"... Oskara je dobio 1962. za ulogu u filmu "Ubiti pticu rugalicu".

2005. Masume al-Mubarak, dugogodišnji borac za prava žena, imenovana je na funkciju ministra za planairanje i razvoj administracije i ona je prva žena u istoriji Kuvajta koja je postala ministar u vladi te zemlje.

2006. Umro je mađarski kompozitor Giorgi Ligeti koji se proslavio operom "Le Grand Macabre" i muzikom za film "2001: Odiseja u svemiru" Stenlija Kjubrika.

2006. Umro je kanadski medijski tajkun Ken Tomspon, koji je od štamparskog carstva svog oca napravio najvećeg elektronskog izdavača na svetu - Korporaciju Tomson.

2007. Haški tribunal osudio je bivšeg lidera Srba u Hrvatskoj Milana Martića na 35 godina zatvora, za zločine nad Hrvatima i Muslimanima u Kninskoj krajini, zapadnoj Bosni i Zagrebu 1991-95.

2008. Kanadski premijer Stiven Harper zvanično se u ime vlade izvinio starosedocima Kanade zbog prakse odvojenja dece domorodaca od njihovih porodica i primoravanja da pohađaju državne škole u cilju asimilacije u kanadsko društvo. Od 19. veka pa sve do 1970 tih godina više od 150.000 dece odvedeno je prisilno iz svojih domova.

[Morpheus]

Na današnji dan, 14. jun

1645. U građanskom ratu u Engleskoj snage parlamentarista podvođstvom Olivera Kromvela i Tomasa Ferfaksa porazile su kod Nejzbija rojaliste pod vođstvom princa Ruperta od Palatinejta (of the Palatinate).

1777. Kongres SAD je prihvatio zastavu "zvezda i pruga" kaozvanično državno znamenje.

1789. Engleski kapetan Vilijam Blaj, sa 18pristalica, posle dramatičnog putovanja i više od 3.500 pređenih milja, stigao je na ostrvo Timor blizu Jave. Blaj je 48 dana ranije ostavljen u vodama Tahitija nakon što je pobunjena posada broda "Baunti" preuzela komandu nad brodom.

1798. Rođen je češki istoričar i političar FrantišekPalacki, vođa češkog preporoda u 19. veku. Kao lider Federalističke stranke zalagao se, u skladu sa svojom idejom austroslavizma, za federativno preuređenje Austro-Ugarske.

1800. Napoleon Bonaparta porazio je austrijske trupe u presudnoj bici kod Marenga u Italiji.

1811. Rođena je američka književnica Herijet Elizabet BičerStou, borac za ženska prava i oslobađanje crnih robova, autor romana "Čiča Tomina koliba".

1837. U Napulju je umro italijanski pisac Đakomo Leopardi, najveći lirski pesnik italijanskog romantizma i jedan od najznačajnijih pesnika evropske poezije 19. veka ("Silviji", "Dijalozi i eseji" "Zibaldon", dnevnik "Misli").

1894. Rođena je Ljubica Janković, etnomuzikolog, saradnikEtnografskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti i član više međunarodnih ustanova za izučavanje narodne kulture. Sa sestrom Danicom izdala je knjigu "Narodne igre" u sedam tomova.

1904. Umro je srpski pisac i lekar Jovan Jovanović Zmaj, jedna od najmarkantnijih ličnosti srpskog društva u drugoj polovini 19. veka. Borac za nacionalno i političko oslobođenje, član Srpske kraljevske akademije i dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu ( 1890-98 ), najpoznatiji je kao dečiji pesnik i autor elegičnih ličnih ispovesti ("Đulići" i "Đulići uveoci").

1924. Rođen je ruski pisac Vladimir Aleksejevič Solouhin, kojije u rusku književnost uveo nefabularnu prozu slobodne kompozicije ("Kako ispiti sunce", "Živeti na zemlji").

1928. Umrla je Emelin Pankherst, britanskasufražetkinja, osnivač Socijalno-političke unije žena (1903). Organizovala je brojne mitinge i demonstracije za žensko pravo glasa zbog čega je osam puta bila u zatvoru.

1928. Rođen je argentinski političar i revolucionar Ernesto"Če" Gevara. Kao beskompromisni borac za pravdu stekao je veliku popularnost, posebno među mladima. Učestvovao je u Kubanskoj revoluciji i bio ministar u Kastrovoj vladi (1961-65). U novembru 1966. postao je lider gerilaca u Boliviji, a u oktobru naredne godine zarobljen je i ubijen.

1936. Umro je ruski pisac Maksim Gorki. Imao je značajnu ulogu upolitičkom i kulturnom životu sovjetske Rusije i smatra se osnivačem socijalističkog realizma u ruskoj književnosti ("Makar Čudra", "Mati", "Na dnu").

1940. Zastava sa kukastim krstom podignuta je na Ajfelovoj kuli dok su trupe nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu ulazile u centar Pariza.

1941. Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio je zamrzavanje imovine Nemačke i Italije u Americi.

1943. U bici na Sutjesci u Drugom svetskom ratu poginuo je srpski publicista, novinar i prevodilac Veselin Masleša.

1946. Umro je škotski pronalazač Džon Logi Berd, koji je 1923. izveo prvi prenos TV slike, a 1928. prvi prekookeanski TV prenos između Londona i Hortsdejla u SAD.

1962. U Parizu je osnovana Evropska organizacija za istraživanje svemira.

1966. Vatikan je objavio aboliciju na Indeks zabranjenih knjiga (Index librorum prohibitorum). Popis dela koje katolički vernici po crkvenoj zabrani nisu smeli čitati objavio je 1559. papa Pavle IV.

1968. Umro je italijanski pesnik Salvatore Kvazimodo,dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1959 ("Vode i zemlje", "A veče je tu", "Život nije san" "Utopljena oboa").

1986. Umro je argentinski pisac Horhe Luis Borhes, jedan od najvećih i najuticajnijih književnika 20. veka. Presudno je obeležio hispanoameričku literaturu i značajno uticao na svetske književne tokove ("Univerzalna istorija beščašća", "Maštarije", "Alef", "Izveštaj o Brodiju", "Peščana knjiga").

1990. U Bukureštu je 10.000 rudara, uz podršku vlasti kako jetvrdila opozicija, rasturilo šatorsko naselje studenata koji su demonstrirali protiv vlasti u centru grada i demoliralo redakcije pojedinih listova i sedišta opozicionih stranaka.

1992. U Beogradu je prvi put posle 45 godina održana litija zapraznik Duhova na kojoj je učestvovalo oko 10.000 ljudi predvođenih patrijarhom srpskim Pavlom; u organizaciji Građanskog saveza Srbije nekoliko hiljada Beograđana učestvovalo je na manifestaciji "Poslednje zvono" sa porukom režimu Slobodana Miloševića da je njegovo vreme isteklo.

1993. Tansu Čiler je postala prva žena premijer uistoriji Turske.

1995. Čečenski pobunjenici izvršili su napad na grad Buđonovsk na jugu Rusije, uzeli 1.500 taoca i zauzeli vladine zgrade. U napadu je poginulo oko 100 ljudi, a taoci su vraćeni nakon pregovora sa ruskim premijerom Viktorom Černomirdinom.

2000. Italijanske vlasti isporučile su Turskoj Mehmeda AliAgdžu nakon što ga je predsednik Italije pomilovao. Agdža je zbog pokušaja atentata 1981. na papu Jovana Pavla II, proveo 19 godina u italijanskom zatvoru.

2001. Vlada SR Jugoslavije usvojila je nacrt zakona o saradnji sa Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu. Nakon neuspešnih pregovora s koalicionim partnerom Socijalističkom narodnom partijom Crne Gore, nacrt zakona povučen je iz procedure Savezne skupštine 21. juna.

2003. Na referendumu u Češkoj, 81 odsto građana je glasalo zapristupanje EU.

2005. Umro je Karlo Maria Đulini, slavni italijanski maestro i jedan od najvećih dirigenata 20-og veka.

2007. Umro je bivši predsednik Austrije i nekadašnji generalni sekretar UN, u dva mandata, Kurt Valdhajm.

[Morpheus]

Na današnji dan, 15. jun

1215. Engleski kralj Džon prihvatio, pod pritiskom plemstva, Veliku povelju slobode, Magna Carta Libertatum, temelj engleskog državnog uređenja, simbol borbe protiv apsolutizma i jedan od najznačajnijih dokumenata britanske i evropske ustavne istorije.

1467. Umro vojvoda od Burgundije Filip Lebon, osnivač Burgundije, države koja je u XV veku bila rival Francuske, a 1678. pripala Francuskoj.

1520. Papa Lav X ekskomunicirao Martina Lutera bulom u kojoj je kao jeres osudio Luterove teze o indulgencijama, dogmama i uređenju Katoličke crkve. Ideje o reformi crkve sistematizovane u 95 teza Luter je tri godine ranije prikovao na vrata Dvorske crkve u Vitembergu, označivši početak raskola katoličke Evrope.

1843. Rođen norveški kompozitor, pijanista i dirigent Edvard Hagerup Grig. Inspirišući se nacionalnim folklorom afirmisao norvešku muziku u svetu.

1862. Na Čukur-česmi u Beogradu turski vojnik ubio srpskog dečaka, što je izazvalo sukobe u gradu. Turci potom sa beogradske tvrđave, gde je bio smešten njihov garnizon, bombardovali Beograd.

1882. Rođen rumunski general i državnik Jon Antonesku, diktator pronemačke vlade u Drugom svetskom ratu. Uveo zemlju u Trojni pakt i priključio se napadu na SSSR 1941. 1946. osuđen na smrt kao ratni zločinac i streljan.

1903. Posle ubistva Aleksandra Obrenovića u Majskom prevratu, Skupština Srbije Petra Karađorđevića izabrala za kralja Srbije. Tokom njegove vladavine učvršćen parlamentarizam i ubrzan privredni i kulturni razvoj zemlje. Povukao se sa vlasti 22. juna 1914, a kraljevska ovlašećenja dobio njegov drugi sin Aleksandar.

1904. Više od 1.000 ljudi, većinom žena i dece, poginulo blizu Njujorka u požaru koji je zahvatio brod General Slokam.

1907. Počela II Haška mirovna konferencija, na kojoj su 44 države, uključujući Srbiju i Crnu Goru, usvojile 13 konvencija o zakonima i običajima ratovanja. Četvrtom konvencijom osnovan Stalni arbitražni sud u Hagu.

1919. Engleski piloti Artur Braun i Džon Olkok uspešno okončali prvi direktan let preko Atlantika.

1920. Italijanski inženjer, jedan od osnivača bežične telegrafije, Gulijelmo Markoni, u Engleskoj emitovao prvi muzički radio prenos, pesmu australijske operske pevačice Neli Melba.

1940. Nemačke trupe probile liniju Mažino kod Sedana. Sistem utvrđenja dugačak 360 kilometara, koji su Francuzi izgradili duž granice prema Nemačkoj, između dva svetska rata, smatran remek-delom građevinarstva i fortifikacije.

1969. Po povlačenju Šarla de Gola sa političke scene, za predsednika Francuske izabran Žorž Pompidu.

1975. Košarkaši Jugoslavije postali šampioni Evrope pobedom nad reprezentacijom SSSR-a u Beogradu.

1977. Adolfo Suares i njegova koalicija Demokratskog centra pobedili na prvim slobodnim izborima u Španiji posle smrti Franciska Franka, koji je diktatorski vladao od 1939.

1982. Argentinske snage na Foklandskim ostrvima predale se Britancima. Time okončan rat u kom je poginulo oko 1.000 ljudi.

1988. Predsednik Pakistana Zija ul Hak objavio da će islamsko šerijatsko pravo postati vrhovni zakon u Pakistanu.

1992. Srpski književnik Dobrica Ćosić izabran za prvog predsednika Savezne Republike Jugoslavije. Za prvog premijera nove države prethodnog dana izabran američki biznismen srpskog porekla Milan Panić.

1992. Parlament Japana, prvi put od Drugog svetskog rata, odobrio angažovanje japanskih vojnika u inostranstvu.

1994. Izrael i Vatikan uspostavili pune diplomatske odnose, potvrđujući dogovor o međusobnom priznanju i pomirenju posle vekovnih sukobljavanja Jevreja i rimokatolika.

1995. Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija usvojio rezoluciju o proširenju snaga UN u Bosni trupama za brza dejstva, sastavljenim od 12.000 francuskih, britanskih i holandskih vojnika. Rusija i Kina se uzdržale od glasanja.

1996. Umrla američka pevačica Ela Ficdžerald.

2000. U atentatu u Budvi lakše povređen Vuk Drašković, lider Srpskog pokreta obnove, u to vreme jedne od najvećih opozicionih političkih stranaka u Srbiji.

2000. Rimsko-katolički biskup Augustin Misago, optužen za saučesništvo u masakru više od pola miliona stanovnika Ruande 1994. i genocid, oslobođen optužbi i pušten na slobodu.

2001. Pored Petrovog Sela kod Kladova otkrivena masovna grobnica sa oko 30 tela za koja se pretpostavlja da su žrtve sukoba na Kosovu u prvoj polovini 1999.

2001. Šangajska petorka, koju čine Kina, Rusija, Kazahstan, Kirgistan i Tadžikistan, posle prijema Uzbekistana u članstvo preimenovali ime organizacije u Šangajska organizacija za saradnju, regionalnu organizaciju za borbu protiv islamskog militarizma.

2003. Vaterpolo reprezentacija Srbije i Crne Gore osvojila zlatnu medalju na Evropskom prvenstvu u Sloveniji.

2003. Umro američki glumac Hjum Kronin, čija je karijera na Brodveju i u Holivudu trajala više od 60 godina.